Cuijk besluit vanavond over voortgang fusie Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis. Varianten onderzocht.

GraverMaat: In Cuijk vergadert de gemeenteraad vanavond over de voortgang van het bestuurlijke traject om te komen tot een fusiegemeente van Cuijk, Boxmeer en Sint Anthonis. Als deze trein door kan rijden is de optie van een fusie Cuijk, Grave en Mill van de baan. In het rapport afweging varianten herindelingspartners staat het volgende over de variant waarbij Grave betrokken is. Dankzij de techniek kan ik vanavond beeld en geluid zien van deze belangrijke beslissing in Cuijk die voor Grave verstrekkende gevolgen kan hebben.

Variant 3: Herindeling Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert.

In deze variant gaan de gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert op in één nieuwe gemeente. De gemeenten Boxmeer en Sint Anthonis blijven zelfstandig. Er ontstaan hierdoor drie gemeenten in het Land van Cuijk.

Criteria: bestuurskracht

• Het samenvoegen van de gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert levert een bestuurlijk krachtigere ge-
meente op, die in staat is om (al dan niet in samenwerking met andere partners, waaronder Boxmeer en Sint Anthonis) maatschappelijke opgaven te realiseren. Er ontstaat onder andere meer bestuurlijke (gemeenteraad en
college) slagkracht, aangezien vanuit één in plaats van drie gemeenten belangen worden behartigd.

• De bestuurlijke drukte in het gebied wordt deels ingeperkt. Drie raden, drie colleges, een bestuur werkorgani-
satie CGM en diverse portefeuillehouders-overleggen verdwijnen. Toch is in deze variant op Land van Cuijk niveau
nog sprake van bestuurlijke drukte. Immers, er zijn nog twee andere gemeenten in het gebied. De potentie om
de bestuurlijke drukte sterk in te perken wordt met deze variant niet benut.

• De medewerkers van werkorganisatie CGM werken niet langer voor drie, maar slechts voor één gemeentebestuur. De ambtelijke organisatie wordt daardoor krachtiger en is beter staat om te adviseren en te ondersteunen.
De kwaliteit en robuustheid van de organisatie kunnen verder toenemen.

• De CGM-gemeente neemt een sterkere positie in de regio. Echter, aangezien Boxmeer en Sint Anthonis niet deelnemen in de herindeling, zijn er nog drie gemeenten in het Land van Cuijk. Hierdoor kan de kracht van Land
van Cuijk niet optimaal worden benut.

• Financieel gezien zorgt de herindeling voor een efficiënte (bestuurlijke en ambtelijke) organisatie. Besparingen kunnen worden ingezet voor een (verdere) versterking van de kwaliteit, om opgaven te realiseren en ambities waar te maken.

• De nieuwe gemeente is in beperkte mate duurzaam: bij de vorming van de CGM-gemeente ‘resteren’ nog twee
andere gemeenten in Land van Cuijk, namelijk Boxmeer en Sint Anthonis. Deze gemeenten hebben de nadrukke-
lijke wens om samen met de gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert een nieuwe gemeente Land van Cuijk te vormen. Bovendien is het mogelijk dat de provincie enhet Rijk in hun beoordeling van de herindeling daar niet
aan voorbij willen gaan, wat een risico in het formele be-sluitvormings- en wetgevingsproces vormt.

Criteria: draagvlak

• Politiek en bestuurlijk gezien heeft gemeente Cuijk de steun uitgesproken voor één CBA-gemeente. In december 2018 heeft de gemeenteraad daartoe een plan van aanpak vastgesteld. Voor de gemeenten Grave en Mill en Sint Hubert is er een grote mate van onzekerheid over het draagvlak voor deze variant. De gemeenteraad van Grave laat momenteel een onderzoek uitvoeren naar zelfstandig blijven en een herindeling CGM. De raad van Mill en Sint
Hubert heeft de gemeenten Cuijk en Grave opgeroepen om de optie van een bestuurlijke fusie tussen de CGM-ge-meenten samen te verkennen. Geen van de drie gemeenten heeft zich op dit moment uitgesproken voor een her-
indeling tot één CGM-gemeente.

• Voor (maatschappelijke) organisaties en ondernemers zijn een krachtig bestuur en organisatie van belang, waarbij
niet meer vanuit lokale belangen wordt gedacht. Veel opgaven – onder andere op het vlak van arbeidsmarkt, mi-
lieu en mobiliteit – doen zich voor op (minimaal) de schaal van Land van Cuijk en kennen geen gemeentegren-
zen. Eén CGM-gemeente is beter dan de huidige gemeenten in staat deze te realiseren. Aangezien door de herin-
deling van Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert een wat sterker bestuur en organisatie ontstaat, die organisaties
en ondernemers beter kan faciliteren, is de verwachting dat deze variant op steun kan rekenen.

• Inwoners identificeren zich over het algemeen vooral met hun directe omgeving (gemeenschap, kern of wijk) en
veel minder met een door gemeentegrenzen bepaald gebied. Met name in de grotere gemeente (Cuijk) is er de
behoefte aan een einde van de herindelingsdiscussie.

• De provincie Noord-Brabant is voorstander van één gemeente Land van Cuijk, met een passende vorm van ker-
nen- en dorpendemocratie. Het draagvlak van de provincie voor een CGM-gemeente is beperkt.

Criteria interne samenhang en nabijheid van bestuur

• De CGM-gemeenten zijn demografisch, geografisch, cultureel en sociaal-economisch, natuurlijke partners. Dat geldt ook voor de gemeenten Boxmeer en Sint Anthonis, die hebben aangegeven graag tot een herindeling met de CGM-gemeenten te komen. De gemeenten staan alle vijf voor vergelijkbare maatschappelijke opgaven.
• De CGM-gemeenten hebben gezamenlijk reeds één ambtelijke organisatie: Werkorganisatie CGM.

Door opschaling is het van belang om nabij en betrokken te zijn voor inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Daarom is het nodig dat de nieuwe gemeente werk maakt van het op een passende wijze tot verbinding met de kernen komen. Kerngericht werken en kernendemocratie zijn daarvoor instrumenten.

Criteria: regionale samenhang

• Een herindeling van de gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert leidt tot een gemeente van een gemiddelde
omvang (ca. 48.000 inwoners) in haar omgeving. Een gemeente die ten opzichte van partners in de regio meer in-
vloed kan uitoefenen en zichtbaar is.

• De gemeente neemt een betere positie in en kan haar belangen goed (regionaal, provinciaal) te behartigen. Echter is de schaalsprong in deze variant nog relatief beperkt en is op het niveau van het Land van Cuijk nog steeds sprake
van fragmentatie van belangen aangezien er nog twee andere gemeenten zijn. Daardoor wordt de potentie van
Land van Cuijk (ook in regionaal verband) niet optimaal benut.

• In de regio (en ook daarbuiten) is bij veel gemeenten sprake van opschaling. Een herindeling van Cuijk, Grave
en Mill en Sint Hubert sluit aan op die beweging.

Criteria: schaalniveau

• De gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert vormen een relatief samenhangend gebied, hoewel deze samen-
hang nog in veel grotere mate op de schaal van Land van Cuijk aanwezig is.

Impact op personeel en organisatie

• Door een herindeling tot één CGM-gemeente hoeft geen reorganisatie plaats te vinden. Immers zijn de ambtelijke
organisaties van de gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert al samengevoegd in Werkorganisatie CGM.

• Doordat nog slechts voor één bestuur gewerkt wordt, ontstaat er ruimte voor een kwaliteitsverbetering, bij-
voorbeeld door nieuwe functies of meer formatie in huis te halen. Dat biedt meer perspectief voor (huidige en po-
tentiele) medewerkers.

Impact op financiën

• Het Rijk keert bij een herindeling een zogenoemde Arhibijdrage uit ter vergoeding van kosten voor de herinde-
ling. Deze bijdrage bestaat uit een vaste voet per deelnemende gemeente plus een vergoeding per inwoner. De
verwachting is dat deze vergoeding in het geval van een herindeling van Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert onge-
veer EUR 10,5 miljoen zal bedragen. Aangenomen mag worden dat deze ruim toereikend zal zijn voor het vorm-
geven van de herindeling, mede omdat in deze variant de frictielasten in personele- en materiële zin overzichtelijk
kunnen blijven.

• Door een herindeling wijzigt de vaste voet van de uitkering uit het Gemeentefonds aan een nieuwe gemeente
ten opzichte van de optelsom van de huidige gemeenten. Dit geeft een licht structureel financieel nadeel.

• De bestuurskosten nemen af aangezien er in plaats van drie gemeentebesturen (raden en colleges) nog maar één gemeentebestuur resteert.

• Bij een herindeling tot CGM-gemeente is geen sprake van frictiekosten als gevolg van wijzigingen in samenwerking
van Werkorganisatie CGM.

• Een herindeling tot één CGM-gemeente zorgt niet direct voor kostenbesparingen. Wel kan voor dezelfde prijs
meer kwaliteit worden geleverd. Zo kan winst worden behaald door een efficiëntere organisatie van voorzieningen en diensten, waarvan de besparingen kunnen worden ingezet om de kwaliteit van de ambtelijke organisatie te
versterken en een aantal inhoudelijk ambities te verstevigen.

Grote onzekerheid over haalbaarheid

Standpunt Cuijk

• De gemeente Cuijk heeft besloten een herindelingsproces met Boxmeer en Sint Anthonis op te starten, waarbij de
gemeenten Grave en Mill en Sint Hubert zo lang als mogelijk kunnen aansluiten.

• Onderdeel van het herindelingsproces van de CBA-gemeenten is een analyse van de herindelingspartners, op
basis waarvan de raad van Cuijk het standpunt over een CGM-herindeling (mede) bepaalt.

Standpunten Boxmeer en Sint Anthonis

• Boxmeer en Sint Anthonis hebben uitgesproken tot een herindeling te willen komen, ten minste met Cuijk en het
liefst ook met Grave en Mill en Sint Hubert. Zij zijn dan ook zeker geen voorstander van deze variant.

• Indien de gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert besluiten één gemeente te willen vormen, is het mogelijk dat – vanuit de criteria draagvlak, interne en regionale samenhang en schaalniveau – Boxmeer en Sint Anthonis tot zienswijzen op de CGM-herindeling komen.

• Deze variant is bovendien minder haalbaar gezien de kans dat – wanneer de raden van de CGM-gemeenten beslui-
ten Boxmeer en Sint Anthonis niet te laten aansluiten – de provincie en het Rijk het onverantwoord en onwense-
lijk vinden om deze gemeenten buiten te sluiten en hen alsnog betrekken in het herindelingsproces.

Standpunt Grave

• Op 18 september 2018 heeft de raad van Grave besloten dat er in de huidige raadsperiode (2018-2022) een besluit genomen moet worden over de bestuurlijke toekomst. Om te komen tot een besluit is het college gevraagd om (uiterlijk 1 april 2019) een rapport op te stellen over wat de gevolgen zijn van zelfstandig blijven en een herindeling van de gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert.

Standpunt Mill en Sint Hubert

• In een reactie op het besluit van de gemeenteraad van Grave, heeft de raad van Mill en Sint Hubert aangegeven
dat, hoewel de fracties in de raad niet unaniem zijn, een meerderheid van de raad nog steeds achter het besluit
staat om één Land van Cuijk af te wijzen. Daarbij heeft de gemeenteraad van Mill en Sint Hubert de gemeenten.   Cuijk en Grave opgeroepen om de optie van een fusie tussen de CGM-gemeenten samen te verkennen.

Politiek–bestuurlijke verhoudingen

• De gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert zijn aan elkaar verbonden via de Werkorganisatie CGM. De onderlinge  verhoudingen staan onder druk, met name nadat de gemeente Cuijk besloot om een herindelingsproces op te starten met Boxmeer en Sint Anthonis.

Risicovolle beweging richting beoogd resultaat

• Een herindeling van Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert tot één CGM-gemeente voldoet aan een aantal criteria
van wenselijkheid. Er ontstaat er een nieuwe gemeente die beter in staat is om zijn maatschappelijke opgaven te
realiseren en een sterkere positie in de regio inneemt.

• Echter voldoet deze variant in veel mindere mate aan de criteria draagvlak en regionale samenhang en is de haal-
baarheid beperkt: De gemeenten Boxmeer en Sint Anthonis, die graag met de gemeenten Cuijk, Grave en Mill en
Sint Hubert tot herindeling willen komen, worden ‘buiten-spel’ gezet. Het is mogelijk dat deze gemeenten op de ge-
noemde criteria tot zienswijzen op een CGM-herindeling komen en daarmee alsnog een Land van Cuijk-herindeling ontstaat. Een variant waar in Grave en Mill en Sint Hubert tot op heden geen draagvlak voor is. Bovendien kunnen
de provincie en het Rijk deze variant als onwenselijk beschouwen en daarom alsnog besluiten de gemeenten
Boxmeer en Sint Anthonis te betrekken in het

• Tot op heden heeft geen van de drie CGM-gemeenten besloten een proces tot herindelen conform deze variant in
te zetten. Bovendien is het zeer de vraag óf en op welke termijn dat voor alle drie de betrokken gemeenten wel
zou kunnen gebeuren. Het zorgt voor aanzienlijke onzekerheid of het beoogde resultaat binnen afzienbare tijd
daadwerkelijk bereikt wordt of kan worden. En dat maakt het een risicovolle beweging richting de toekomst.