“Gat van Grave”

Stuw is dicht, de rekening is open.

Een jaar na de aanvaring tussen een schip en de stuw bij Grave wachten gedupeerden nog op geld.

Alsof er een vliegtuig neerstortte, zo omschreef de sluismeester de aanvaring tussen een schip en de stuw in Grave, nu een jaar geleden. De stuw is hersteld, maar voor de gedupeerden is het nog niet voorbij.

SJORS MOOLENAAR; de Gelderlander

Sluismeester John Robben heeft dienst die avond. Hij hoort een harde knal, maar heeft geen idee wat er gebeurt. En het is pikkedonker en zeer mistig, die donderdag 29 december 2016, iets na 19.30 uur. Tergend langzaam wordt in de uren daarna de oorsprong van de knal duidelijk: een Slowaakse schipper is met zijn met benzeen gevulde tanker op volle snelheid tegen de stuw bij Grave geknald.

De Maria Valentine van de Duitse rederij Gefo boort zich door de jukken, en dondert – tegelijk met een vrijgekomen waterval – meters naar beneden. Hoewel John Robben niet meteen doorheeft wat er gebeurt – er staat immers geen schip aangemeld om bij hem door de sluis te gaan – rijst wel het vermoeden dat er iets tegen de stuw aan heeft gezeten. Eerst wordt gedacht dat dat aan de andere kant – benedenstrooms – gebeurd is.

Niets blijkt minder waar. De Rijkswaterstaat-medewerker die met inspectieboot RWS27 bovenstrooms een kijkje gaat nemen, belt – zo blijkt later uit een reconstructie – ‘in lichte paniek’ zijn collega. De ballenlijn, die schippers moet waarschuwen voor een naderende stuw, is geknapt. De man denkt dat er een schip door de ballenlijn en vervolgens door de stuw is geknald.

Ondertussen loopt niet alleen het zogenoemde stuwpand – 28 kilometer rivier – tussen Sambeek en Grave leeg, met zo’n 20 centimeter per uur. Ook het water in het Maas-Waalkanaal, een belangrijke verkeersader voor de scheepvaart die bij Heumen in open verbinding met de Maas staat, stroomt in rap tempo weg. Het peil in de Maas is de volgende ochtend 3 meter gezakt, in het Maas-Waalkanaal 1,20.

Het stelt Rijkswaterstaat voor een schier onmogelijke opgave. De scheepvaart is gestremd, aan- en afvoerroutes van bedrijven zijn geblokkeerd. Ook liggen vele woonboten, onder andere in het Maas-Waalkanaal en de Paesplas bij Gennep, op hun kant of bodem, met alle schade van dien. En dan is er nog dat andere probleem: er zit een ongekend groot gat in de stuw.

Bij de stuw biedt uiteindelijk een tijdelijke breuksteendam uitkomst, al is scheepvaart een maand niet mogelijk. De stremming op het Maas-Waalkanaal duurt korter: tien dagen. Daar zijn grote pompen ingezet om water in de verbindingsweg te pompen. Rijkswaterstaat heeft tot begin juli, een half jaar na de aanvaring, nodig om de stuw te herstellen.

Nu, 365 dagen na die oorverdovende knal, herinnert alleen het kleurverschil tussen de oude en nieuwe jukken aan het uitzonderlijke incident dat zich daar heeft afgespeeld. Bij de stuw mag het werk er dan op zitten, de gedupeerden – van bedrijven tot woonbootbewoners – zitten tot op de dag van vandaag met de nasleep van de aanvaring.

Zoals containerterminal BCTN in Nijmegen, gevestigd aan de Waal vlakbij het Maas-Waalkanaal. ,,De primaire schade, zoals het in moeten zetten van vrachtwagens om containers te vervoeren, hebben we vergoed gekregen”, zegt BCTN-directeur Joop Mijland. ,,Dat bracht sowieso al heel veel extra kosten met zich mee.”

Maar het is wat Mijland de afgeleide schade noemt, waar hij nog steeds mee bezig is. ,,Denk aan de lege containers die we niet op tijd terug in de haven van Rotterdam konden hebben. Daar krijgen we rekeningen voor van rederijen, die kunnen oplopen tot 50 euro per container per dag. We hebben niet altijd de bereidwilligheid van de rederijen gevonden om daar flexibel mee om te gaan.”

,,De verzekeraar vergoedt dat niet, dus met die nasleep zitten we nog”, vervolgt de BCTN-directeur. Mijland vermoedt dat onder de streep 350.000 tot 400.000 euro voor eigen rekening is gekomen. ,,We gaan daar niet van omvallen, maar dit zijn wel van die dingen: kleine kans dat het gebeurt, schade groot. Laten we hopen dat dit de komende twintig jaar niet nog een keer voorvalt.”

Veel rederijen en transportbedrijven zijn nog niet eens begonnen met het verhalen van hun schade, zo weten brancheorganisatie BLN-Schuttevaer (binnenvaart) en EVO, de ondernemersvereniging voor logistiek Nederland.

Het grote wachten is volgens hen op het tweede onderzoeksrapport over de aanvaring, na de zeer kritische conclusies van het Utrechtse bureau Berenschot eerder dit jaar.

Aan dat tweede rapport, van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), wordt zwaar getild, weet BLN-woordvoerster Leny van Toorenburg. ,,Pas daarna komt het moment waarop we al dan niet gezamenlijk in actie gaan komen.” Schuttevaer heeft haar leden geadviseerd om de schade goed bij te houden en bewijzen goed te bewaren. ,,We kunnen pas iets gaan claimen als de OVV uitspraak heeft gedaan.”

Jeroen Bol van verladersorganisatie EVO, dat de schade voor transportbedrijven na de aanvaring op 15 miljoen euro raamde, sluit zich daarbij aan.

,,Het onderzoek van de OVV is heel relevant, we wachten af wat daar uitkomt.”

De Onderzoeksraad zelf wil nog geen mededelingen doen over het rapport, dat ergens in het eerste halfjaar van 2018 – maar volgens bronnen al in januari – moet verschijnen.

Vanuit de Paesplas in Gennep niets dan goede berichten over de schade-afhandeling het afgelopen jaar. Ook al is nog niet alles hersteld, toch is Joselien Roelofs ‘ontzettend tevreden’ over hun verzekeraar.

De woonboot van de familie Roelofs – 1 van de 17 in de plas – had nadat het waterpeil daar gezakt was de meeste schade, zo’n 50.000 tot 60.000 euro.

,,Wij hadden de hoofdprijs”, zegt Roelofs. ,,Maar de verzekering heeft niet één keer moeilijk gedaan. Het geld was bij wijze van spreken al binnen nog voordat de facturen op de mat lagen.” Nu resten volgens Roelofs nog een paar puntjes die hersteld moeten worden. ,,Ja, de nasleep heeft langer geduurd. Maar die laatste dingen zijn peanuts. Daarna kunnen we er echt een streep onder zetten.”

En de schipper, de nu 53-jarige Slowaak die destijds aan het roer van de Maria Valentine stond? Hij wil ondanks meerdere verzoeken van deze krant niet reageren. ,,De kapitein heeft er voor gekozen om geen interviews te geven aan de media”, zegt Gefo-woordvoerder Cor Radings. ,,Hij heeft zijn werk inmiddels hervat, maar vaart niet meer voor onze rederij.”