Gastcolumn Ben Bongaards 78: Gemeentebestuur aan het imploderen?

Het stond onlangs op deze site, de gemeente Grave
heeft geen woningen gebouwd vorig jaar. Weer een record, dit maal van Noord
Brabant. Het regent records in onze gemeente. Ik weet niet of dáár lijstjes
van zijn maar de sociale woningbouw is er in Grave dan nog eens extra stiefmoederlijk
vanaf gekomen. Dankzij of ondanks vier opeenvolgende colleges, dus ondanks
vrijwel het hele politieke spectrum, behalve de SP die pas de laatste twee
periodes deel uitmaakt van de raad en als enige op de bres heeft gestaan voor
de sociale woningbouw. Als roepende in de woestijn want de rest van de Graafse
politiek had belangrijker zaken aan het hoofd. Voor de duidelijkheid, we hebben
het over een slordig anderhalf decennium.

Over de hiermee nauw samenhangende bevolkingskrimp
van 3% hebben we het al eens gehad; ook zo’n triest record. Het gebrek aan
passende woonruimte voor jongeren en vooral jongere gezinnen is daarvoor een van
de voor de hand liggende verklaringen. Jongeren kunnen nog zo graag in Grave
willen blijven wonen, het gebrek aan woonruimte jaagt hen naar omliggende
gemeentes die hun zaken beter op orde hebben en zich wél iets aangetrokken
hebben van de tendens van bevolkingskrimp die zich in veel regio’s aangediend  en voltrokken heeft. Grave niet, zoals ik zei,
Grave had belangrijker zaken aan haar hoofd. 

Welke? Als je de wapenfeiten van
die vier colleges op de keper beschouwt, zijn dat het gemeentehuis, de werf, de
Prinses Margriet en niet te vergeten al die bedrijvigheid die de stad
uitgejaagd en gepest is. Nog zo’n lijntje naar krimp, het vermorsen van
werkgelegenheid door het beleid (wanbeleid of gebrek aan beleid) van ons
gemeentebestuur. En dan is het met Visio nog maar op het nippertje goed gegaan,
anders was die instelling ook nog naar Oss verhuisd. In het ‘overleg’ met Visio
wist de gemeente immers ook niet veel meer te produceren dan gehakketak en
heeft zij bijkans op de valreep eieren voor haar geld moeten kiezen.

In een gunstige conjunctuur is het voor
besturen en bestuurders niet moeilijk om het goed te doen. Tot op zekere hoogte,
dat wel, want er valt niet naast te kijken dat de kiem van de ellende van
bijvoorbeeld ’t Wisseveld en de teloorgang van de werf al lang voor de crisis
is gelegd, in dezelfde periode waarin landelijk en op wereldschaal de toon
gezet is door de uitvreters, de graaiers en door openbare besturen die zich
lieten vernachelen door de potten met goud aan het eind van de regenboog. Dat
hebben we in Grave ook meegemaakt, zoals overigens in heel veel andere
gemeentes. Wie geld heeft, heeft vrienden. Wie geld heeft en zijn ogen in de
zak, heeft er nog veel meer. We hebben ze langs zien komen in Grave en sommigen
zijn blijven logeren (Grond- en BouwBank), omdat het hier goed toeven is en je
hier slapend rijk kunt worden.

Met terugwerkende kracht kan iedereen alles
voorspellen, ik weet het… Maar daar staat dan wel tegenover dat besturen vooruitzien
is. Ik durf er een krat Trappist op te verwedden dat er in de Graafse politiek in
de zin van beleid, geen syllabe gewisseld is over de krimp die reeds een jaar
of wat geleden is aangekondigd. Gemeentes die daar wel over hebben nagedacht ,
hebben manieren gezocht en gevonden om daar op in te spelen met hun beleid.
Daar is geen krimp, waarschijnlijk omdat het dezelfde gemeentes zijn die wel
goed voor hun burgers hebben gezorgd. Ze verwelkomen nu de jongelui die onder
andere hier vertrekken. Met een proactief bestuur had Grave mogelijk ook tot de
groeigemeentes behoord. We hebben er genoeg voor in huis. Een bestuur hoort
proactief te zijn; het onze is al jaren reactief. In het  Nederlands van ons allemaal, het loopt achter
de feiten aan en heeft eigenlijk de handen vol aan zichzelf.

Ons gemeentebestuur is te vergelijken met
generaals die zo druk zijn met het winnen van de voorbije oorlog dat ze niet in
de gaten hebben dat de volgende oorlog zich al aftekent. In Grave heeft men
bijvoorbeeld (ons kent ons) gewed op het rijkere segment van de woningmarkt en
daarmee het rijkere segment van de huizenbewoners. ‘Kassa!” heette het toen en
het bestuur kreeg eurotekens in de ogen. Uiteindelijk heeft het voor de
praktijk, de totale deconfiture van het plan, niet eens veel verschil gemaakt…
Een ongeluk komt zelden alleen.

Het meest trieste van het verhaal is wellicht,
dat de plannen er ook nu nog niet zijn. Ja, ze zijn er wel, onze wethouder
heeft wat kilometers gevreten tussen Grave en Scherpenzeel (GBB). In eerste
instantie, naar eigen zeggen, om zaken te doen, goede zaken, maar, naar steeds helderder
wordt, om de hand op te houden met de pet in de andere hand. Het contract wil
het zo en daar staat een handtekening onder namens Grave. Wiens handtekening?
Zou best van een interimmer kunnen zijn.

Woningbouw in Grave? Een postzegel hier, een
postzegel daar. Meer armslag heeft ons bestuur niet. Meer armslag lijkt het ook
niet te willen. Te druk (met zichzelf). De jeugd kan er beter niet zijn
toekomst op bouwen. Helaas is die jeugd tegelijk ook onze toekomst. Besturen is
vooruitzien. Het heeft er wel wat van weg dat onze gemeente door haar gebrek
aan beleid en vooruitzien haar schepen achter zich heeft verbrand. Met wat
gevoel voor dramatiek kun je zeggen dat ze aan het imploderen is. Gelukkig
ontstaat er daardoor ruimte voor wat beters. Toch maar een fusie op de valreep?
In ieder geval is het beter ten halve te keren dan ten hele te dwalen in zo’n
halfbakken samenwerking die alleen de bestuurders zelf echt  gelegen schijnt te komen.