WIJ, GRAVE 8: Speech burgemeester Roolvink t.g.v. Dodenherdenking Grave.

Dames en heren, meisjes en jongens,

Op 6 januari 1941 sprak president Franklin Delano Roosevelt in Washington de ‘State of the Union’ uit, de jaarlijkse toespraak tot de leden van het Amerikaanse congres. Deze rede ging de geschiedenis in als de ‘Four Freedoms-rede’.

Roosevelt formuleerde vier vrijheden die voor iedereen ter wereld zouden moeten gelden en die tot op de dag van vandaag een hoge mate van actualiteit hebben. Hij had het over de vrijwaring van vrees, de vrijwaring van gebrek, de vrijheid van godsdienst en de vrijheid van meningsuiting. Roosevelt sprak daarmee over een wereld die bereikbaar zou moeten zijn in zijn tijd en in zijn generatie. Helaas liep het anders.

De speech van Roosevelt werd en wordt alom om drie redenen als ‘bijzonder’ gezien. Waarom?

• In de eerste plaats vanwege de timing. De Verenigde Staten waren, toen Roosevelt zijn rede hield, nog niet in oorlog met de As-mogendheden Duitsland, Italië en Japan. Toch formuleerde Roosevelt toen al zijn vier vrijheden die aan de basis staan van zelfbeschikkingsrecht en democratie. Vrijheden die lijnrecht tegenover het gedachtengoed van de nazi’s stonden.
• In de tweede plaats formuleerde Roosevelt met zijn ‘four freedoms’ de principes voor het ontstaan van de Verenigde Naties en van de wederzijdse hulp van landen en volkeren aan elkaar.
• En in de derde plaats omdat deze vier vrijheden het uitgangspunt vormen van – maar ook vaak letterlijk zijn opgenomen in – (inter)nationale wetten en verdragen als het Handvest van de Verenigde Naties en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

Uit het verleden kennen we het heden. Als we de tijd bezien waarin Franklin D. Roosevelt op 6 januari 1941 zijn toespraak hield, dan beseffen we pas hoe goed we het hier en nu hebben. Maar helaas, dat geldt lang niet voor alle delen van de wereld. Het is eigenlijk onbegrijpelijk dat we de vrijheden waarvoor we hebben gevochten alleen op ons zelf van toepassing lijken te verklaren. Dat lijkt er tenminste bij velen op.

De vier vrijheden zijn waarden die ons voorhouden hoe we met elkaar moeten omgaan. Ze houden ons voor dat ieder mens, wereldwijd, gelijkwaardig is en dat we met respect en betrokkenheid met elkaar verbonden zijn.

Dat gaat niet alleen over gebeurtenissen in het verleden, dat gaat ook over de dag van vandaag: over de vluchtelingencrisis, over de oorlog in Syrië, over de Palestijnse kwestie, over godsdienst- en staatgerelateerde terreur, over populisme, over uitbuiting, over welvaartsverdeling, over klimaatverandering en over nog veel en veel meer.

Dames en heren, ieder jaar kiest het Nationaal Comité een thema in de aanloop naar de jaarlijkse dodenherdenking en de bevrijdingsdag. Dit jaar is het thema “In vrijheid kiezen”.

Ik citeer het comité:

Het thema In vrijheid kiezen beperkt zich niet tot kiesrecht alleen. Iedere dag weer kunnen we in Nederland, uiteraard binnen de regels van de wet, doen en laten wat we willen. We leven in een vrij land, mogen over van alles en iedereen een mening hebben en bepalen zelf wat goed voor ons is.

Onze keuzes staan echter niet los van de wereld waarin we leven. De vrijheden van de een kunnen de onvrijheden van de ander betekenen … (Maar) nemen we verantwoordelijkheid voor onze keuzes? Zijn er, behalve juridische, niet ook morele of ethische grenzen aan de keuzevrijheid die we hebben? Zijn we in staat verder te kijken dan onze eigen vrijheden? En verplaatsen we ons nog voldoende in de ander?

Einde citaat.

Herkent u het? Hier komen we terug op de vier vrijheden van Roosevelt. Deze vier vrijheden kunnen alleen bestaan in een democratische rechtstaat. Om die rechtstaat overeind te houden dragen wij allemaal verantwoordelijkheid.

Vanuit de vrijheid van nu kijken we terug op de onvrijheid van toen. De les die we daaruit moeten trekken is dat om in onze huidige vrijheid te kunnen en mogen kiezen het tegelijkertijd de verantwoordelijkheid schept deze vrijheid te beschermen en te koesteren.

Ieder mens heeft het recht zijn mening uit te dragen, ieder mens mag ongehinderd zijn geloof belijden. Ieder mens moet gevrijwaard blijven van angst en onderdrukking en ieder mens moet gevrijwaard zijn van gebrek in welke zin dan ook.

De vier vrijheden van Roosevelt zijn de fundamentele waarden van een wereld zoals wij die aan onze kinderen willen nalaten en waar wij ook zelf naar dienen te leven.

Dat wil ik u ter overweging meegeven.