DEN HAAG – ”Te vaak is de begrotingsbehandeling een dieptepunt in de jaarlijkse raadscyclus.” Dit schrijft Douwe Jan Elzinga, hoogleraar constitutioneel organisatierecht aan de Universiteit Groningen, in een column in Binnenlands Bestuur. Lees hieronder zijn column.

De CDA-fractie in de gemeenteraad van Utrecht heeft wethouder Jeroen Kroijkamp van financiën gevraagd onderzoek te doen naar de mogelijkheid van een tweejaarlijkse begroting. Volgens deze fractie zijn de tussentijdse verschuivingen in de begroting te beperkt om een zinnige jaarlijkse begrotingsbehandeling te doen. Kansen hiervoor ziet de fractie in de ‘experimentenwet’ voor het openbaar bestuur van minister Plasterk van Binnenlandse Zaken.

Dit CDA-plan voor een tweejaarlijkse begroting lijkt op het eerste oog wel voordelen te brengen, maar is bij nadere beschouwing de bijl aan de wortel van het cruciale begrotingsrecht van de gemeenteraad. Nederland kende in de negentiende eeuw een tienjaarlijkse begroting en later een tweejaarlijkse begroting. Een enorm politiek gevecht was nodig om de jaarlijkse begroting ingevoerd te krijgen.

Afname invloed raad

Het begrotingsrecht is de kurk waarop vrijwel alle invloed van de volksvertegenwoordiging is terug te voeren. Er is al lange tijd een tendens waarbij de invloed van de gemeenteraad afneemt en die van het college groeit. De begrotingssystematiek is zo ingewikkeld geworden dat het gemiddelde raadslid er maar moeilijk vat op krijgt en dan ontstaat al snel de indruk dat het hier gaat om een jaarlijkse rituele dans die veel tijd en energie kost, maar veel te weinig oplevert.

Vanuit een dergelijk perspectief zijn voorstellen om een tweejaarlijkse begroting in te voeren misschien wel een beetje begrijpelijk, maar er is geen enkele aanleiding om het moede hoofd in de schoot te leggen. Alles op alles moet worden gezet om het begrotingsrecht weer een nieuwe vorm en inhoud te geven.

In de huidige begrotingssystematiek zijn er te veel automatismen die de raad op achterstand zetten. Destijds is de nieuwe begrotingssystematiek met onder andere productbegroting en een geheel nieuwe comptabele opzet stilletjes meegelift met de dualisering. Ook toen waren er allerlei waarschuwingen dat er voor de gemeenteraad geen winst maar enkel verlies zou gaan optreden. In de huidige systematiek zijn er vaak nog maar enkele raadsleden die een begroting kunnen lezen en begrijpen.

In veel gemeenten is een belangrijk accent gelegd op de voorjaarsnota, maar dat gaat ten koste van de begroting. 

(P.S. Naschrift J.L.: Ook in Grave gaan we dat vanaf volgend jaar doen. Een blik op de begrotingen van Cuijk, Mill en Grave zegt voldoende. Ook deze stap is ingegeven vanuit het ambtelijk apparaat, efficiency en bestuurlijk overleg van betrokken colleges!)

Het bepalen van politieke prioriteiten moet weer veel vaster worden gekoppeld aan de jaarlijkse begrotingsbehandeling. De situatie moet terugkeren dat de gehele raad weer wordt betrokken bij de begrotingsbehandeling. Te vaak is de begrotingsbehandeling qua invloed en sturing een dieptepunt in de jaarlijkse raadscyclus. Dat moet weer worden omgebogen naar het jaarlijkse hoogtepunt van raadsinvloed. Vanuit dat gezichtspunt moet de CDA-fractie in de raad van Utrecht zo snel mogelijk weer bij de les worden gebracht en ervan worden overtuigd dat het voorstel voor de tweejaarlijkse begroting het paard definitief achter de wagen spant.