Gastcolumn Ben Bongaards:Kan Van Sasse ons drooghouden?
Februari 1953. Een beeld uit mijn jeugdjaren.
Ik moet net vijf jaar zijn. ’s Ochtends luisteren mijn ouders, zoals elke dag, naar
de nieuwsberichten. Van de inhoud heb ik niet veel meegekregen, natuurlijk. Wat
ik me wel herinner, is de verslagenheid die het bij mijn vader teweeg bracht.
De watersnood van 1953. Springtij en een noordwesterstorm hadden de zee diep de
Scheldedelta in gestuwd. De zee beukte op dijken die daar niet tegen bestand waren.
Een fatale combinatie van extreme weersomstandigheden en te lage, verzwakte en
slecht onderhouden dijken.
Ik moet net vijf jaar zijn. ’s Ochtends luisteren mijn ouders, zoals elke dag, naar
de nieuwsberichten. Van de inhoud heb ik niet veel meegekregen, natuurlijk. Wat
ik me wel herinner, is de verslagenheid die het bij mijn vader teweeg bracht.
De watersnood van 1953. Springtij en een noordwesterstorm hadden de zee diep de
Scheldedelta in gestuwd. De zee beukte op dijken die daar niet tegen bestand waren.
Een fatale combinatie van extreme weersomstandigheden en te lage, verzwakte en
slecht onderhouden dijken.
De winters van 1993 en 1995. Hoogwater in het gehele rivierengebied, waardoor in
laag gelegen gebieden een kwart miljoen mensen moeten evacueren. Ook dijken
langs de Maas en afgesneden Maasarmen zijn te laag en te zwak. Ons gemaal Van
Sasse is niet toereikend om het water uit het stroomgebied van Raam en
Hertogswetering te pompen en er moet een noodvoorziening getroffen worden. Het
debiet, zeg maar de verwerkingscapaciteit van de pompen is te gering.
2013, ongeveer 20 jaar na dato, heeft
Waterschap Aa en Maas plannen op stapel om de capaciteits- en andere problemen
bij Van Sasse het hoofd te bieden. Een slordige 10 miljoen gaat dat kosten. Een
goede zaak, uiteraard.
Waterschap Aa en Maas plannen op stapel om de capaciteits- en andere problemen
bij Van Sasse het hoofd te bieden. Een slordige 10 miljoen gaat dat kosten. Een
goede zaak, uiteraard.
Toch roept zo’n strak plan ook wel vragen op. In de
negentiger jaren was er sprake van gebrek aan capaciteit en van achterstallig
onderhoud. Kennelijk heeft die potentieel gevaarlijke situatie daarna nog een
paar decennia voortgeduurd en kan het bijna niet anders dan dat dat onderhoud
in toenemende mate achterstallig is geworden. Het gaat dan om de kwaliteit van
de pompen (1) die in 1995 al niet op hun taak berekend waren, over de fundering
(2) van de pompen en het gebouw (trilling en warmte) en over de kwaliteit van
de dijk (3) waarin het gemaal ligt ingebed. Een dijk is een zachte en flexibele
waterkering en een gebouw keihard. Waar die in elkaar overgaan, gaan die op
elkaar inwerken, waardoor het dijklichaam instabiel wordt. Dat speelt tussen
het gemaal en de brug. Vooral trillingen spelen hierbij een rol, trillingen van
de brug(?) en het gemaal(?). Daar is het waterschap niet duidelijk over.
negentiger jaren was er sprake van gebrek aan capaciteit en van achterstallig
onderhoud. Kennelijk heeft die potentieel gevaarlijke situatie daarna nog een
paar decennia voortgeduurd en kan het bijna niet anders dan dat dat onderhoud
in toenemende mate achterstallig is geworden. Het gaat dan om de kwaliteit van
de pompen (1) die in 1995 al niet op hun taak berekend waren, over de fundering
(2) van de pompen en het gebouw (trilling en warmte) en over de kwaliteit van
de dijk (3) waarin het gemaal ligt ingebed. Een dijk is een zachte en flexibele
waterkering en een gebouw keihard. Waar die in elkaar overgaan, gaan die op
elkaar inwerken, waardoor het dijklichaam instabiel wordt. Dat speelt tussen
het gemaal en de brug. Vooral trillingen spelen hierbij een rol, trillingen van
de brug(?) en het gemaal(?). Daar is het waterschap niet duidelijk over.
U herinnert zich waarschijnlijk dat vanaf de
tweede helft van de negentiger jaren op grote schaal werk gemaakt is van het op
‘deltahoogte’ brengen van de rivierdijken. Dat moet ervoor zorgen dat langs de
rivieren de kans op een overstroming wordt teruggebracht tot één keer in de
1250 jaar. Het getal is de norm voor berekening van hoogte en sterkte van dijken
en waterwerken.
tweede helft van de negentiger jaren op grote schaal werk gemaakt is van het op
‘deltahoogte’ brengen van de rivierdijken. Dat moet ervoor zorgen dat langs de
rivieren de kans op een overstroming wordt teruggebracht tot één keer in de
1250 jaar. Het getal is de norm voor berekening van hoogte en sterkte van dijken
en waterwerken.
Hieruit kun je, andersom redenerend, opmaken dat ons Waterschap
Aa en Maas een kleine twintig jaar vrede heeft gehad (of heeft moeten hebben)
met een potentieel gevaarlijke situatie die aanzienlijke schade kon opleveren. Dit
blijkt eveneens uit notulen van het waterschap van november 2012. Het is vreemd
dat het voorstel ons nauwelijks wijzer maakt in dit opzicht. Helder is dat er
heel veel moet gebeuren om de veiligheid van onze rivieren op peil te brengen
en het is logisch dat dit dan ook gefaseerd moet gebeuren. Maar juist daarom
zouden een totaal financieel overzicht en een overzicht van de fasering
wonderen kunnen doen voor ons begrip. Daarvan is in het voorstel niets te
bekennen. Er worden geen links gelegd met andere operaties van het waterschap
of het rijk.
Aa en Maas een kleine twintig jaar vrede heeft gehad (of heeft moeten hebben)
met een potentieel gevaarlijke situatie die aanzienlijke schade kon opleveren. Dit
blijkt eveneens uit notulen van het waterschap van november 2012. Het is vreemd
dat het voorstel ons nauwelijks wijzer maakt in dit opzicht. Helder is dat er
heel veel moet gebeuren om de veiligheid van onze rivieren op peil te brengen
en het is logisch dat dit dan ook gefaseerd moet gebeuren. Maar juist daarom
zouden een totaal financieel overzicht en een overzicht van de fasering
wonderen kunnen doen voor ons begrip. Daarvan is in het voorstel niets te
bekennen. Er worden geen links gelegd met andere operaties van het waterschap
of het rijk.
Wat ook vreemd overkomt, is dat er vooral in
algemene termen gesproken wordt over de staat van de pompen en de
geconstateerde gebreken. ‘Achterstallig onderhoud’ wordt genoemd als oorzaak.
Achterstallig onderhoud dat er al was in 1995 en dat met het verstrijken van de
jaren tot vandaag alleen maar achterstalliger geworden moet zijn. Met mijn
boerenverstand leid ik daar uit af dat er al zo’n veertig jaar weinig aandacht
besteed is aan preventief onderhoud, onderhoud ter voorkoming van schade.
Terwijl je het hebt om vitale technische installaties waarvan de pompcapaciteit
van levensbelang kan zijn voor de veiligheid van mensen in het stroomgebied.
algemene termen gesproken wordt over de staat van de pompen en de
geconstateerde gebreken. ‘Achterstallig onderhoud’ wordt genoemd als oorzaak.
Achterstallig onderhoud dat er al was in 1995 en dat met het verstrijken van de
jaren tot vandaag alleen maar achterstalliger geworden moet zijn. Met mijn
boerenverstand leid ik daar uit af dat er al zo’n veertig jaar weinig aandacht
besteed is aan preventief onderhoud, onderhoud ter voorkoming van schade.
Terwijl je het hebt om vitale technische installaties waarvan de pompcapaciteit
van levensbelang kan zijn voor de veiligheid van mensen in het stroomgebied.
Tegelijk betekent dit waarschijnlijk ook dat de kosten nu exponentieel hoger
zijn dan wanneer er wel consequent tijdig onderhoud was gepleegd. Als betalers
van waterschapsbelasting hebben we recht op een verantwoording van deze gang
van zaken. Is hier sprake van onkunde? Overmacht? Zorgeloosheid? Politiek
opportunisme? Welke overheden spelen hier een rol? Hebben overheden zich
gedrukt voor hun verantwoordelijkheid? Wat zijn daarvan eventueel de financiële
consequenties?
zijn dan wanneer er wel consequent tijdig onderhoud was gepleegd. Als betalers
van waterschapsbelasting hebben we recht op een verantwoording van deze gang
van zaken. Is hier sprake van onkunde? Overmacht? Zorgeloosheid? Politiek
opportunisme? Welke overheden spelen hier een rol? Hebben overheden zich
gedrukt voor hun verantwoordelijkheid? Wat zijn daarvan eventueel de financiële
consequenties?
Het komt zorgelijk over dat onze locale
overheid al die jaren oorverdovend weinig aandrang gevoeld heeft om dit
veiligheidsprobleem aan de orde te stellen bij het Waterschap. Kennelijk heeft
ook ons stadsbestuur van jaar tot jaar gegokt op een relatief droge winter.
Overheden zijn wat dat betreft net mensen als jij en ik, maar als het gaat om
onze veiligheid, zou er gerust wat meer van haar verwacht mogen worden en zou
je willen dat bestuurders iets verder vooruitzien dan de neus lang is.
overheid al die jaren oorverdovend weinig aandrang gevoeld heeft om dit
veiligheidsprobleem aan de orde te stellen bij het Waterschap. Kennelijk heeft
ook ons stadsbestuur van jaar tot jaar gegokt op een relatief droge winter.
Overheden zijn wat dat betreft net mensen als jij en ik, maar als het gaat om
onze veiligheid, zou er gerust wat meer van haar verwacht mogen worden en zou
je willen dat bestuurders iets verder vooruitzien dan de neus lang is.
Het voorstel van het bestuur van het waterschap
aan de Waterschapsraad geeft eigenlijk alleen een globaal inzicht in de
problemen. Het bestuur lijkt omzeild te hebben om die in details te benoemen en
dat maakt ons wantrouwig. Ook het gegeven dat de financiële paragraaf niet veel
meer is dan de bekende berekening op de achterkant van een sigarendoos doet
daar geen goed aan. Zo ook het gebrek aan inzicht dat we krijgen in de
organisatie van de financieringen. Hoe is tot nu toe gereserveerd geweest om
het onderhoud mogelijk te maken? Welke bronnen zijn er voor de financiering?
Wat betekent het werk voor de financiën van het waterschap?
aan de Waterschapsraad geeft eigenlijk alleen een globaal inzicht in de
problemen. Het bestuur lijkt omzeild te hebben om die in details te benoemen en
dat maakt ons wantrouwig. Ook het gegeven dat de financiële paragraaf niet veel
meer is dan de bekende berekening op de achterkant van een sigarendoos doet
daar geen goed aan. Zo ook het gebrek aan inzicht dat we krijgen in de
organisatie van de financieringen. Hoe is tot nu toe gereserveerd geweest om
het onderhoud mogelijk te maken? Welke bronnen zijn er voor de financiering?
Wat betekent het werk voor de financiën van het waterschap?
Van Sasse. Een monument waar we als Grave
trots op mogen zijn. Dat dit in de twintiger jaren ook zo gevoeld werd, zien we
aan de gevelsteen met onder meer bekende Gravenaren die er eer mee ingelegd
hebben. In stand houden van zo’n voorziening heeft doorgaans heel wat voeten in
de aarde. Preventief onderhoud is politiek niet sexy, omdat politiek geneigd is
te denken in termijnen van vier jaar en omdat er veel geld in gaat zitten dat
je ook aantrekkelijker kunt besteden. Van Sasse gaat ons in de winter van
2013-14 aanzienlijk effectiever beschermen dan de 20 of meer voorgaande winters.
Dat zorgt dat we een wrange smaak in de mond krijgen van de wel erg laconieke
aanloop.
trots op mogen zijn. Dat dit in de twintiger jaren ook zo gevoeld werd, zien we
aan de gevelsteen met onder meer bekende Gravenaren die er eer mee ingelegd
hebben. In stand houden van zo’n voorziening heeft doorgaans heel wat voeten in
de aarde. Preventief onderhoud is politiek niet sexy, omdat politiek geneigd is
te denken in termijnen van vier jaar en omdat er veel geld in gaat zitten dat
je ook aantrekkelijker kunt besteden. Van Sasse gaat ons in de winter van
2013-14 aanzienlijk effectiever beschermen dan de 20 of meer voorgaande winters.
Dat zorgt dat we een wrange smaak in de mond krijgen van de wel erg laconieke
aanloop.
Hallo,
Ik vind het jammer dat dit stuk met een enigzins negatieve toonzetting richting het waterschap is geschreven.
De primaire waterkering, waar het Gemaal van Sasse onderdeel van uit maakt, is in de huidige toetsing op veiligheid als "voldoende" beoordeeld.
Dat het bij eventuele toekomstige hogere waterstanden mogelijk niet meer voldoet is niet vreemd te noemen voor een kunstwerk dat uit het begin van de vorige eeuw dateert. Eerder is het een groot compliment aan de toenmalige ontwerpers van het waterschap. Zij hebben met veel minder geavanceerde technieken een gemaal hebben gebouwd, ruim voor de watersnood van '53, dat al bijna een eeuw oud is en nog steeds (net) voldoet aan de waterkeringseisen anno 2011!!
Daarnaast moet de ruimtelijke ontwikkelingen in de gemeente Grave ook niet worden vergeten. Het Raamdal is medio jaren 80 volgebouw met een nieuwbouwwijk "De Stoof". Deze ligt niet alleen in het Raamdal maar dit dal is tevens de traverse van de voormalige Beerse overlaat. Kortom, het is de laagste plek van het hele gebied.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat, om dit voormalige innundatie gebied droog te houden, nu meer pompcapaciteit wenselijk is. De moderne mens is niet meer voorbereid en ingesteld op enige wateroverlast.
Wellicht had het waterschap zich moeten verzetten tegen de nieuwbou in "De Stoof". Juridische instrumenten die dit mogelijk maken, zoals de watertoets, bestonden echter in die tijd nog niet.
Weet u trouwens dat de norm voor wateroverlast voor woningen en bedrijven in Nederland 1/100 jaar bedraagt. De norm waaraan de waterkering moet voldoen is 1/1250 jaar. Het is dus helemaaal niet abnormaal dat, bij maatgevend hoogwater op de Maas, er binnendijks spraken zal zijn van wateroverlast.
Dit is in heel Nederland zo!
Inmiddels is Nederland wel "wakker" geworden en beseffen we dat het niet zo slim is om op de laagste plaatsen te bouwen. Kijk ook naar de meest recente nieuwbouw van 's-Hertogenbosch, "De Grootte Wielen". De naam alleen al doet het ergste vermoeden. En ja, ook deze wijk ligt plannologisch fout als je naar overstromingsrisico kijkt. Er spelen vaak veel meer belangen en "water als ordenen principe" wordt door sommige belanghebbenden als prima gezien zolang dit hun belangen(€€€) maar niet raakt.
Echter terug draaien is (op de korte termijn) geen optie.
Dan wordt ook nog de term "achterstallig onderhoud" gebruikt door de columnist.
Ik wil even in zijn herinnering brengen dat begin jaren 80 het gemaal mechanisch en elektrisch volledig gerenoveerd is door het waterschap. Toen is er al extra (permanente) pompcapaciteit bijgeplaats.
Daarnaast zijn ook aanvullende constructieve voorzieningen aan het gemaal gerealiseerd.
Naar mijn mening neemt het waterschap haar beheertaak juiste zeer serieus.
Het feit dat er tijdens de hoogwaterperiode in 1993/95 extra tijdelijke pompen zijn bijgeplaatst is klopt. Het wortd echter uit zijn verband getrokken door de columnist.
De vaste pompen van Gemaal van Sasse hebben samen een capaciteit van ca. 25 m3/sec.
Met het tijdelijk bijplaatsen van extra mobiele pompen met een capaciteit van enkel m3 per minuut is meer symbolisch aangegeven dat het waterschap alles doet om de overlast te beperken.
Besef dat de 4 grootte vaste pompen in het gemaal Van Sasse hun werk, vrijwel onzichtbaar, onderwater doen.
Een extra mobiele pomp geeft een spectaculair beeld van en ogenschijnlijk forse waterstraal. De effectiviteit ten opzichte van de vaste pompen is echter minimaal.
Kortom, de problematiek is complexer dan door de columnist is beschreven.