Kerkenvisie: Visie op de toekomst. Namens het kerkbestuur van de parochie H.Elisabeth.

GRAVERMAAT: In de stukken van de agendacommissie trof ik onderstaande visie aan van het kerkbestuur.

Betreffende de kerken in Escharen, Gassel, Grave en Velp in relatie tot de kerkenvisie van de gemeente Grave

Het kerkbestuur van de parochie H. Elisabeth, patrones van de caritas, is van mening dat ‘de kerk van de mensen is’. Zij heeft daarom, sinds het thema ‘kerksluiting’ door de bisschop van ’s-Hertogenbosch nadrukkelijk is geagendeerd, nadrukkelijk deze gedeelde verantwoordelijkheid voor het voetlicht gebracht.

Er is tijdens ‘parochievergaderingen’ in Escharen, Gassel, Grave en Velp in het openbaar over gesproken. Parochianen en overige inwoners van de gemeente Grave zijn uitgenodigd om voor de drie dorpskerken stichtingen in het leven te roepen ten behoeve van restauratie en groot onderhoud van de Sint-Lambertuskerk, de Sint-Jan de Doperkerk en de kerk van de HH. Vincentius en Antonius van Padua.

Ook was er, tot de uitbraak van de coronacrisis, halfjaarlijks overleg met de betrokken
heemstichtingen.

Van meet af aan is de gemeenschap in breedste zin bij de toekomst van de kerken en hun monumentale orgels betrokken. Hoewel het kerkbestuur, in het vigerende beleidsplan1, dat voorafgaand aan de vaststelling besproken is met de klankbordgroepen ‘kerk in werking’ (per ‘toren’) en voor iedereen ter inzage en inspraak beschikbaar was, heeft zij vastgelegd: “In de periode 2018 t/m 2022 worden geen kerken aan de eredienst onttrokken, tenzij daartoe dringend pastorale dan wel financiële aanleiding bestaat.

Dit wordt jaarlijks gemonitord. De mogelijkheid om een kerk te sluiten en vervolgens de liturgie te vieren in een dorpshuis heeft niet de voorkeur. Zolang het mogelijk en wenselijk is blijven de godshuizen in gebruik. Terzelfdertijd wordt het beleid dat beweging naar het eucharistisch centrum te Grave bevordert voortgezet, omdat christenen over de grenzen van hun lokale geloofsgemeenschap heen geroepen zijn tot eenheid. Het gezamenlijk beleven en vieren van het geloof in een levende gemeenschap is toekomstbestendiger dan het langzaam laten doven
van een kleine groep op locatie.”

Het idee dat sluiting aan de kerkdeuren van Escharen, Gassel, Grave (!) en Velp voorbijgaat is niet realistisch. Het kerkbestuur heeft een drieledige functie benoemd, voor een kerk als huis van
* geloof,
* gemeenschap en
* gezamenlijke geschiedenis.

Hiermee erkent zij de grote verantwoordelijkheid van de lokale bevolking, in de breedste zin van het woord. Daarom is er bij voortduring contact gezocht met de vertegenwoordigers van Escharen, Gassel, Grave en Velp.

Er komt een moment, en de coronacrisis maakt de urgentie groter, dat de kerkgebouwen niet meer in een realistische en levensvatbare behoefte voorzien waar het de core business van de Kerk c.q. de parochie betreft. Minder mensen in onze stad en dorpen dan waarvoor plaats is, zien de noodzaak van een kerkgebouw als huis van geloof. Waar steeds meer instellingen, stichtingen en verenigingen – eerder – kozen voor schaalvergroting en bijvoorbeeld gemeentehuizen, postkantoren, banken en winkels hun deuren sloten, zijn de kerken open en in gebruik gebleven. Daarvoor was – en is – voldoende draagvlak. De vraag die het kerkbestuur aan de toekomst stelt is: hoe duurzaam is de draagkracht van de vier relatief kleine kernen die de kerken materieel overeind (dienen te) houden?

Daarom wordt, aan de gehele gemeenschap, middels de gemeentelijke kerkenvisie, de vraag voorgelegd: wat als de kerk(en) sluit(en)?
Immers, het moment waarop dat gebeurt, is een zaak van het bisdom en de parochie nadrukkelijk niet van de pastoor.

In dit document legt het kerkbestuur een visie op de Kerk en Haar kerkgebouwen neer en op het traject dat een door de gemeenschap en gemeente gedragen kerkenvisie dient te realiseren. Het kerkbestuur kijkt daarbij vérder dan de gebouwen: hoe nu verder met al de kerkgebouwen in Escharen, Gassel, Grave en Velp? Hoe nu verder met onze parochie, de Sint Petrus parochie?

Kerk

Ieder mens verlangt naar een veilig thuis, naar een plaats van vrede en rust, een thuishaven. Dit is vaak op de eerste plaats het eigen huis/appartement waarin men woont. Maar dit kan ook de kerk zijn. Men denkt bij een veilig thuis op de eerste plaats altijd aan gebouwen gemaakt van stenen, beton, cement, hout, metaal, glas, etc. Wanneer een gebouw af is wordt dat vervolgens feestelijk gevierd. Dat is hetzelfde wanneer een kerk in gebruik wordt genomen en er een kerkwijding plaatsvindt. Het is goed om in iedere kerk weer eens terug te gaan in de geschiedenis en te kijken waarom al die kerken oorspronkelijk zijn neergezet. Niet omkijken om het verleden te idealiseren maar als vertrekpunt om te kijken hoe we er nu voor staan en wat de toekomst gaat brengen.

De heilige Augustinus heeft over de liturgie van een kerkwijding het volgende geschreven:

“Het feest dat deze gemeenschap viert is de wijding van het huis van gebed. Dit is dus het huis van onze gebeden, het huis van God zijn wij zelf. Als wij nu het huis van God zijn, worden wij in deze tijd gebouwd om op het eind der tijden te worden gewijd. Een bouwwerk, of liever het bouwen, kost inspanning, de wijding brengt grote vreugde. Wat hier gebeurde, toen het werd opgericht, gebeurt op dezelfde wijze, wanneer de gelovigen in Christus verenigd worden. Door te gaan geloven immers worden zij als het hout en stenen uit bossen en bergen gekapt.
Wanneer zij echter godsdienstles ontvangen, gedoopt en gevormd worden, worden zij als in de handen van werklui en bouwlieden bewerkt, recht en passend gemaakt.”

Vele generaties hebben bijgedragen aan de opbouw van de kerk. Zowel financieel, door vrijwilligers werk, door actieve deelname en door gebed.
In de liturgie van de kerkwijding komen we ook het volgende gebed tegen:

“God, die voor ons ieder jaar de wijdingsdag van deze heilige tempel van U hernieuwt, verhoor de gebeden van uw volk en geef dat hier altijd een zuivere eredienst geschiedt aan u en volheid van verlossing aan ons.”

Bij het woord Kerk gaan we nog steeds uit van de visie van het Tweede Vaticaans Concilie, de kerk van Christus bestaat uit de levende stenen van het Volk Gods, dat zijn bron en hoogtepunt vindt in de viering van de eucharistie. We zijn volgens Vaticanum II meer een sacramentele kerk dan louter een functionele. Terwijl we dit met zijn allen proberen veilig te stellen, zien we al generaties lang door geloofsafval een afname van zowel de deelname van de gelovigen aan de eucharistie (en de andere sacramenten), als een afname van het aantal priesters dat vereist is
om deze te vieren. De feiten tonen aan dat de kerk in onze streken in een rap tempo kleiner wordt, en dat alle inspanningen ten spijt we met gevoel voor realisme dit tij niet kunnen keren.

De gevoeligheid van kerksluiting

Als we het over sluiten van gebouwen hebben worden mensen snel boos. Vaak beschouwen we boosheid als een egoïstische, vernielende emotie die we volledig uit onze levens zouden moeten uitroeien. Maar Jezus werd ook wel eens boos.
Toen Jezus de geldwisselaars en dierenverkopers uit de Tempel joeg, toonde Hij veel emotie en boosheid (Matteüs 21, 12-13; Marcus 11, 15-18; Johannes 2, 13-22). Jezus’ emotie werd omschreven als “hartstocht” voor Gods huis (Johannes 2: 17). Zijn boosheid was zuiver en volledig gerechtvaardigd omdat er bezorgdheid voor Gods heiligheid en aanbidding aan ten grondslag lag. Omdat Gods heiligheid en aanbidding op het spel stonden, ondernam Jezus snel en besluitvaardig actie.

Zijn wij, als een kerk sluit, op dezelfde manier boos als Jezus?

“Laudato Si”

De encycliek geschreven door Paus Franciscus. “Geprezen zijt Gij!”, met als ondertitel: om de zorg voor ons gemeenschappelijk huis, de aarde is ons gemeenschappelijk huis. Hij heeft het over wereldse problemen zoals voldoende schoon water, kritiek op de heerszucht en de hebzucht van deze moderniteit. Maar ook over rentmeesterschap, wij zijn hier allemaal maar tijdelijk en moeten ook aan de volgende generaties denken.
Maar wat voor ons in dit document vooral van belang is het onderwerp ecologische bekering. De CO2-voetafdruk of Carbon footprint het gebruik van fossiele brandstoffen, productie van elektriciteit en verwarming. In onze kerken zorgen wij toch voor veel broeikasgassen door gigantische gebouwen te verwarmen voor soms maar een enkel uur per week…… Hoe kunnen wij in de verschillende kerken ervoor zorgen dat wij minder uitgeven aan stookkosten en elektriciteit. Hoe kunnen wij milieu bewuster draaien. Wij beschikken over grote gebouwen met veel daken waarop veel zonnepanelen kunnen worden geïnstalleerd om warmte en elektriciteit voor de gebouwen te generen en zelf het overtollige af te staan aan het netwerk wat weer
inkomsten kan opleveren.

Communio

Blijven onderstrepen het belang van gemeenschap, van communio. Ik ben katholiek met andere katholieken. Solidariteit met alle mensen. Belang van caritas, naastenliefde en sociale gerechtigheid. Wat doet het bijvoorbeeld met u als er ineens een asielzoekers centrum bij u in de buurt komt, misschien wel in een van de kerken?

Een parochie zal ook in de toekomst gedragen moeten worden door de mensen, de gelovigen. We moeten wel realistisch blijven en zien dan ook een terugloop in het aantal vrijwilligers, waaronder koorleden, misdienaars, acolieten, lectoren, kosters, etc. Hoe daar mee om te gaan en hoe kunnen we dan als gemeenschap nog bij elkaar komen. Niet onbelangrijk is de
kerkbijdrage die fors terugloopt.

Concrete uitspraken

• De hoofdtaak van de parochie is de missionaire taak van de Kerk, de bediening van de sacramenten en het pastoraat in de breedste zin van het woord. Hieraan wordt voorrang gegeven inzake immateriële en materiële beleidsbeslissingen;
• De onderhoudssituatie van de rooms-katholieke kerken in Escharen, Gassel, Grave en Velp is dermate goed, dat het kerkbestuur zich beperkt tot het wind- en waterdicht houden van de gebouwen;
• Het kerkbestuur investeert niet meer in het onderhoud en de restauratie van de
  monumentale orgels die niet meer in gebruik zijn. Als de lokale gemeenschap of een overheid hierin geen actieve rol neemt, dient een duurzame oplossing buiten de parochie gevonden te worden;
• Een dagkapel in iedere kern van de parochie is een belangrijke pleisterplaats voor parochianen en passanten;
• De parochie is realistisch dat het, op termijn, zo niet door kan gaan. Dat betekent dat we als geloofsgemeenschap ‘plekken van hoop’ creëren, op een manier die financieel duurzaam (en dus: haalbaar) is.
• Op termijn betekent dat behoud (in iedere kern) van een plek van samenkomst (in welke – herkenbare! – vorm en in welk gebouw dan ook).
• Een groot gebouw, kerk, aanhouden omdat er af en toe nog grote uitvaarten zijn, is uiteindelijk simpelweg te duur.
• Een termijn waarbinnen de kerken van Escharen, Gassel en Velp sluiten is niet voorzien.
• De logische volgorde lijkt, op dit moment: Velp, Escharen en Gassel.
• Het is belangrijk dat de gemeenschap (en niet de parochie) uitspraken doet over de toekomst van de gebouwen als zij uiteindelijk aan de rooms-katholieke eredienst zijn onttrokken. In het meest verregaande geval over de vraag of de kerken (geheel of gedeeltelijk) gesloopt mogen worden en indien zij in hun herkenbaarheid gehandhaafd dienen te worden, hoe en onder welke materiële voorwaarden.
• Het nemen van verantwoordelijkheid gaat immers verder dan ventileren van gratis meningen, want de gevolgen daarvan kosten veel (gemeenschaps-)geld.