Leo de Vreede: Is er op 1 januari 2022 echt maar een gemeente in het Land van Cuijk?
Oh ja, er wordt door vier gemeentebesturen al lang gewerkt aan het tot stand komen van één gemeente Land van Cuijk op 1 januari 2022. Grave mag zich aansluiten, maar wel met de mond dicht. Er wordt op 3 fronten gewerkt;
* Via een sluipweg (novelle geheten) moet Grave alsnog in de herindelingswet worden opgenomen;
* Op 1 januari 2022 moet de bestuurlijke en ambtelijke organisatie operationeel zijn;
* Op 24 november wordt de gemeenteraad van de nieuwe gemeente gekozen.
Het vierde front
Er moet nog op een vierde front worden gestreden. De hele operatie dient om de inwoners van Land van Cuijk inclusief Grave een betere bestuurlijke toekomst te bieden. Het samenvoegen van kleinere gemeenten tot één grote betekent niet automatisch dat die gemeente beter wordt bestuurd.
Als de bestaande bestuurlijke situatie slecht is, is iedere verandering gauw een verbetering. En in Grave was de bestuurlijke situatie zacht gezegd problematisch. Doordat de provincie ingreep in het financieel beheer kon de kritieke toestand in Grave niet langer worden ontkend. Dat een flinke meerderheid door “NEE” te stemmen aangaf voor aansluiting bij de herindeling te zijn was dan ook meer een teken van onvrede met de huidige situatie dan vertrouwen in de gemeente Land van Cuijk.
Je kunt nog zo’n goede bestuurlijke organisatie op poten zetten maar als de bevolking daar geen vertrouwen in heeft wordt het niets. Dat vertrouwen komt niet vanzelf. In onze parlementaire democratie geven we de eenmaal gekozen volksvertegenwoordigers niet meer automatisch het vertrouwen om vier jaar hun gang te gaan. Wij willen betrokken blijven; burgerparticipatie wordt dat genoemd. Informatie en openheid zijn daarvoor beginvoorwaarden. En bij de ontwikkelingen om de gemeente Land van Cuijk tot een succes te maken is daar weinig van te merken. Het hele proces speelt zich af binnen de kring van gemeenteraadsleden en colleges van B&W. Oh ja, het begrip kernendemocratie komt wel in de stukken voor, maar nog niet meer dan dat.
Al een tijdje verkondig ik dat onze huidige bestuurlijke organisatie niet meer past in de samenleving. Onze leefomgeving is niet meer hetzelfde als dorp of wijk waar we wonen. Onze functies en andere interesses liggen veelal elders. Themademocratie zou al een betere benadering zijn.
Op veel terreinen worden daarbij gemeentegrenzen overschreden en moeten meer gemeenteraden zich uitspreken over te nemen besluiten. Dat is niet efficiënt en dan is samenvoegen van gemeenten de enig mogelijke aanpak. Schaalvergroting is voor veel mensen hetzelfde als vergroten van de kloof bestuur-bestuurden. Dat is niet waar, maar daar moeten onze inwoners wel van worden overtuigd.
En dat is waarmee nu eindelijk eens moet worden begonnen: informatie aan de burgers en dan komt het meedenken en -praten ook wel.
Even tussendoor
In de vergadering van de commissie Ruimte kwamen twee onderwerpen aan de orde met een relatie tot energie. Daar zijn burgers nauw bij betrokken en die moeten dan ook worden geraadpleegd. Dit was met weinig effect via de wijk- en dorpsraden geprobeerd. Inschakelen van het platform duurzaam Grave werd in de commissie als een betere aanpak gezien. Themademocratie in plaats van kernendemocratie!
In de commissie Inwoners en Bestuur werd het voorstel voor redding van de bibliotheekvoorziening op de scholen enthousiast ontvangen. Helaas is het tot A-stuk verklaard en wordt er in de raadsvergadering op 11 mei niet meer over gesproken. Dat is jammer want de bibliotheek kan een belangrijke rol spelen bij het informeren over gemeentelijke zaken.
Het derde front; de verkiezingen op 24 november
Op zich niet zo’n probleem. Het gebruikelijke draaiboek voor gemeenteraadsverkiezingen is van toepassing. Dat betekent wel dat er voor de Graafse politici werk aan de winkel is, want kort na de vakantieperiode moeten kandidaten en programma’s bekend zijn. In de vier andere gemeenten wordt daar al aan gewerkt. Keerpunt 2010 heeft al aangekondigd met een eigen lijst te komen. CDA, D66, VVD en LLvC-Grave kunnen aansluiten bij hun partijgenoten als die een paar verkiesbare plekjes willen inruimen. Het wordt wel tijd dat LPG en VPGrave gaan aangeven wat hun plannen zijn. Het is tenslotte netjes als de gevestigde politiek aangeeft wat zij van plan is, zodat eventuele nieuwe initiatieven ontwikkeld kunnen worden.
Voor Graafse kiezers is het natuurlijk ook interessant te weten welke keuzemogelijkheden in andere plaatsen wordt aangeboden.
Het tweede front; de bestuurlijke en ambtelijke organisatie
Dat de nieuwe gemeente de totale bedrijfsorganisatie CGM zal overnemen maakt de zaak wel eenvoudiger. Er hoeven geen organisaties met hun eigen culturen in elkaar te worden geschoven. Integendeel, in plaats van drie heren hoeft er maar één te worden gediend. Op het gebied van werkwijzen is al veel geregeld. Het gemeentehuis komt in Boxmeer en de gemeente heet Land van Cuijk. Wij Graafse burgers moeten accepteren wat daar is geregeld. Dan is het toch logisch dat we daarover worden geïnformeerd en dat er over te praten valt als we toch nog met een goed idee komen?
Het eerste front; de herindelingswet.
De wet, gebaseerd op vier gemeenten, ligt nu bij de Eerste Kamer. Dat wil zeggen dat bij een normale afhandeling Grave niet kan meedoen. Er is echter een sluipweg, novelle geheten. Grave kan alsnog meedoen door het niet opnemen van Grave in de wet als een foutje te beschouwen. Nu op 6 en 7 april alle vijf gemeenten in het Land van Cuijk hebben besloten dat het inderdaad een foutje is dat Grave niet in de wet is opgenomen is die weg open. Het tijdschema is wel zeer krap en in Den Haag zijn ze vooral met andere zaken bezig.
Voor ons is het afwachten maar de situatie dwingt wel ons af te vragen…..
Wat als de novelle niet op tijd komt?
Tegenwoordig is het mode om niet op wat-als vragen in te gaan. Aan de andere kant wordt wel verwacht dat er een plan B in de bestuurlijke achterzak zit. Voor een ordentelijke verkiezing op 24 november is het toch wel nodig dat er voor het zomerreces van het parlement, en dat is half juli, zekerheid over de omvang van de gemeente Land van Cuijk is.
Als dat niet lukt gaan de gedachten natuurlijk uit naar uitstel van de verkiezing in het Land van Cuijk bijvoorbeeld tot 16 maart 2022, wanneer landelijk raadsverkiezingen zijn. Bij de behandeling van het wetsvoorstel in de commissie van de Eerste Kamer is nog gevraagd of uitstel van de fusie tot 1 januari 2023 acceptabel is. De vier andere gemeenten hebben al duidelijk gemaakt dat uitstel niet acceptabel is.
Als men daar bij blijft zal de gemeente Land van Cuijk op 1 januari 2022 bestaan uit 4 gemeenten met een autonome gemeente Grave daarnaast die een dienstverleningsovereenkomst (DVO) met de gemeente LVC heeft voor de ambtelijke ondersteuning. Er kan dan een nieuwe procedure worden gestart die weer tot een samenvoeging kan leiden. Daarbij is een uiterste datum van 1-1-2026 genoemd, maar dat kan volgens mij best 2 of 3 jaar eerder.
In de commissie Inwoners en Bestuur is het verslag over de bemiddeling over de DVO besproken. Mijn indruk is dat ook volgens de bemiddelaars directe aansluiting van Grave de best oplossing is. Als er toch een DVO moet komen is het slecht voor zowel voor LvC als voor Grave.
Kortom als het parlement niet op tijd Grave via de novelle toevoegt is er keuze tussen twee kwaaien: uitstel van de fusie of afsluiten van een DVO.
Tot slot een suggestie
Op 31 december 2021 zijn we nog vijf gemeenten en op 1 januari 2022 plotseling slechts één met inderdaad één gemeenteraad. Maar de leden van die raad en zeker de burgers zijn nog met hart en ziel verbonden aan hun gemeente van oorsprong. Dat moet tot een eenheid groeien. We hebben de mazzel dat het ambtelijk apparaat van de nieuwe gemeente al sinds 2014 één organisatie is en nu verlost wordt van het drie heren moeten dienen.
Laten we nu al afspreken dat er op 1 januari 2021 een college kan beginnen met het tot één bestuurlijk geheel maken van de vijf huidige gemeenten. Oorspronkelijk had ik hier “samensmelten van 5 tot 1 gemeente” staan. Dat samensmelten is juist niet de bedoeling.
Met een zakencollege met 5 wethouders, uit iedere oorspronkelijke gemeente één, en als enige opdracht de gemeente Land van Cuijk op te bouwen zou dat prima kunnen. De gemeenteraad kan als eenheid opereren; er hoeft geen permanente strijd tussen oppositie en coalitie te zijn. Dat is een ideale start voor een echt duaal gemeentebestuur. Na een jaar of 2 kan een “normaal” college met ingewerkte burgers en ambtenaren het roer overnemen.
Leo de Vreede