De Gelderlander: Grave, lieflijk Brabants stadje aan de Maas? Lieflijk stadje is nu een politiek wespennest!
‘De verhoudingen zijn verhard, de mensen verbitterd.” Oud-burgemeester Piet Zelissen ziet het met lede ogen aan. Het gaat niet goed in ‘zijn’ stadje. Ook minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken toont zich bezorgd over de conflicten en de constante blokvorming in de gemeenteraad van Grave.
Het pittoreske vestingstadje aan de Maas. Waar van 1254 tot 1308 Jan 1 van Cuijk regeerde.
Het is, zo vertellen ze in Grave graag, de meest belegerde stad van Nederland. Het is een stad die al eeuwen vecht tegen indringers. En nu staat er een gemeentelijke herindeling voor de deur. Buurgemeenten Cuijk, Boxmeer, Mill en Sint Anthonis gaan fuseren tot een nieuwe, grote gemeente Land van Cuijk. En Grave? Dat hoort historisch gezien toch óók tot het Noordoost-Brabantse Land van Cuijk? Jazeker! Maar Grave doet niet mee. Grave moet Grave blijven, vindt Grave.
Dat wil zeggen: een krappe meerderheid van de gemeenteraad heeft besloten dat Grave zelfstandig moet blijven. Wéér een gevecht van het stadje. Nu tegen een grote boze buurman die Grave graag opslokt.
,,Het is voor ons géén optie om samen te gaan met Land van Cuijk, er is dus géén discussie mogelijk”, zegt fractievoorzitter Astrid Bannink van de coalitiepartij Lokale Partij Grave (LPG), steevast wanneer de herindeling ter sprake komt.
Het lijkt op het beeld van een lieflijk Gallisch dorpje dat zich verdedigt tegen de aanvallen van de Romeinen. Waar Asterix en Obelix voorop gaan in de strijd tegen de legers van Caesar. Zo lijkt Grave zich te willen verdedigen tegen de annexatie door de nieuwe gemeente Land van Cuijk. Het schudde al zovele aanvallers af.
Maar de vergelijking van Grave met het Gallische dorpje gaat deels mank. Was het dorpje in Frankrijk eensgezind over de strijd tegen de Romeinen, in Grave is die eensgezindheid tegen een fusie met de andere gemeenten in het Land van Cuijk ver te zoeken. Er heerst diepe verdeeldheid, in de lokale politiek en ook in de zo fraai beklinkerde straatjes. Grave strijdt altijd, als het moet ook tegen zichzelf.
Cruciale avond: woensdagavond 20 september 2017. In de vijf gemeenten in het Land van Cuijk wordt gelijktijdig gestemd over wel of niet meedoen met de gemeentelijke herindeling. Op het voorstel voor herindeling stemt raadslid Ben Litjens tegen. Haast alle aanwezigen in de raadzaal van Grave vallen van verbazing van hun stoel. Litjens stemt niet in lijn met zijn fractie Keerpunt 2010. Met zijn onverwachte tegenstem helpt hij de tegenstanders van de gemeentelijke fusie zomaar aan een 8-7 meerderheid.
Had Litjens zich aan het partijstandpunt gehouden, dan was er nu geen discussie geweest en was Grave per 1 januari 2022 onderdeel van de nieuwe gemeente Land van Cuijk. Zo kan het gaan.
De beoogde fusiegemeentenaam ‘Land van Cuijk’ neemt hij trouwens nooit in de mond, Litjens heeft het steevast over Groot-Boxmeer, verwijzend naar de vermeende expansiedrift van buurgemeente Boxmeer. Hoe dan ook: woensdag 20 september 2017 gaat de boeken in als de Nacht van Litjens. Het wordt daarna nooit meer rustig.
Oppositieleider Jacques van Geest van VPGrave vindt vanaf de eerste discussie over de gemeentelijke herindeling dat Grave zich door zelfstandig te willen blijven in de regio ‘volstrekt belachelijk’ maakt. Er wonen amper 12.500 mensen in de gemeente, waarvan 8700 in het vestingstadje zelf.
Een in 2018 gehouden volksraadpleging biedt weinig houvast. Inwoners van Grave krijgen drie opties: zelfstandig blijven, aansluiten bij Land van Cuijk met Cuijk, Boxmeer, Mill en Sint Anthonis of een fusie met alleen de gemeenten Cuijk en Mill, waar al ambtelijke samenwerking mee is. Iedereen legt de uitslag in eigen voordeel uit. Allemaal winnaars in Grave.
Bij die opiniepeiling kiest 56 procent voor ‘een vorm van gemeentelijke fusie’, zeggen de voorstanders van een herindeling monter. ‘Die willen dus niet zelfstandig blijven.’ 33 procent had immers de voorkeur voor een fusie met Cuijk en Mill en 23 procent wilde een grote gemeente Land van Cuijk.
Maar, zo beweren de tegenstanders van de fusie: 44 procent wil zelfstandig blijven en 33 procent wil een fusie met louter Cuijk en Mill. Dus 77 procent wil géén fusie met Land van Cuijk. Ta da!
En dan is daar even later de uitslag van de verkiezingen van 2018. De LPG wordt met zes van de vijftien raadszetels ruim de grootste. Het CDA, goed voor drie zetels, wil wel aanhaken bij de coalitie. Het verkiezingsstandpunt om aan te willen sluiten bij Land van Cuijk, laat de partij voor het gemak maar even varen. ,,Daar gaan we het de komende vier jaar niet over hebben”, zegt de beoogd CDA-wethouder Ben Peters.
De tijd verstrijkt. Het lijkt even rustig. Grave ziet in buurgemeente Mill een medestander. Ook dáár wil een krappe meerderheid van de gemeenteraad eigenlijk niet fuseren. Maar Mill gaat twijfelen. Ook daar komt er een volksraadpleging. ‘Fuseren”, zegt 75 procent van het volk. Het is dan inmiddels eind januari 2020.
,,Dan moeten wij ook meedoen”, besluit het Graafse CDA. ,,Maar dat was de afspraak niet”, zegt de LPG. En het vertrouwen in het CDA wordt opgezegd. De christendemocraten stappen uit de coalitie, Ben Peters raakt zijn baan als wethouder kwijt.
De LPG vindt al al rap nieuwe medestanders: de VVD, met als enig raadslid Rob Bannink, toevallig de broer van de LPG-fractievoorzitter Astrid. En, opmerkelijk, de eigenzinnige Ben Litjens, de man van de inmiddels eenmanspartij Keerpunt 2020, de man die een nacht zijn naam gaf.
De nieuwe samenstelling van het Graafse college van burgemeester en wethouders en de hernieuwde discussie over een herindeling, doen de sfeer in het stadje geen goed. Het knettert, voortdurend, soms op het beschamende af. Vaak wordt beterschap beloofd, maar die beloftes zijn na een paar dagen alweer vergeten. Met als climax het opstappen van de voltallige oppositie. Omdat een debat over de financiën in de kiem wordt gesmoord door de coalitiepartijen.
De D66-fractie heeft besloten de (online) raadsvergaderingen voorlopig maar te boycotten.
Piet Zelissen was van 1987 tot 2006 burgemeester van Grave. ,,Ik heb er altijd met plezier gewerkt. Nooit was er die vijandigheid, de hitsigheid, de haat van nu.” Hij woont er nog steeds en volgt de Graafse politiek op enige afstand. Hij bekijkt de ontwikkelingen met argusogen, spreekt van een neerwaartse spiraal. ,,Het gaat in het kleine stadje al enige jaren om grote zaken”, zegt hij. Grote splijtzwammen.
Er was al de affaire Wisseveld, waar de toenmalige wethouder Jacques van der Geest over struikelde. Ging over grond die de gemeente had aangekocht. Kostte Grave tien miljoen euro.
Het gaat over de vermaarde scheepswerf, die door toedoen van de gemeente failliet ging in 2012 en waar nog steeds een rechtszaak over loopt. Een miljoenenclaim van de curator hangt nog altijd in de lucht.
En het gaat nu dus over de vermaledijde gemeentelijke herindeling.
,,Door de jaren heen is het onderling respect verdwenen”, constateert Zelissen. ,,Er zijn alleen maar verliezers.”
Waar het aan ligt? De oud-burgemeester ziet dat de betrokkenheid van de burgers wegebt. ,,Grave is als vestingstad door de eeuwen heen gewend zich te verdedigen. Er wordt altijd gezegd: het beste is voor Grave niet genoeg. Maar ze zijn doorgeslagen.”
,,De bestuurscultuur in Grave is volkomen verstoord”, zegt oud-wethouder Leo de Vreede (CDA). ,,De raad wegsturen en een nieuwe raad kiezen, kan niet. Maar er zou hier een gedragspsycholoog aan te pas moeten komen.”
Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken maakt zich eveneens zorgen. Ze schrijft: ‘De regering onderkent de signalen dat de bestuurlijke situatie in Grave zorgelijk is en de verhoudingen binnen de gemeenteraad en tussen raad en college verstoord zijn. Conflicten en de constante blokvorming in de raad van Grave hebben het functioneren van het gemeentebestuur en het democratisch proces stevig op de proef gesteld’.
Bestuurskundigen Michiel de Vries en Arno Korsten zien de Graafse chaos hoofdschuddend aan. Hun oproep: ,,Ga weer als volwassenen aan tafel. Ga naar elkaar luisteren, ga het debat weer aan.”
De volgende raadsvergadering is 23 februari. De vraag is vooral: hoe lief is iedereen voor elkaar?