Met name de Tweede Kamerfractie van de VVD had gevraagd om een jaar uitstel, tot 1 januari 2023, om zo de gemeente Grave de kans te geven alsnog aan te sluiten bij de fusiegemeente. Grave houdt op 17 maart een volksraadpleging over de vraag of het Maasstadje zelfstandig moet blijven of niet. Wordt dan gekozen voor niet langer zelfstandig blijven, dan is aansluiten bij de fusiegemeente Land van Cuijk de enige optie. Andere buurgemeenten als Oss en Uden hebben al laten weten niet op Grave te zitten wachten.

‘Eén Land van Cuijk is voor de vijf gemeenten een gepasseerd station. De gemeenten dwingen weer met elkaar om tafel te gaan, zal niet leiden tot een beter resultaat. Uitstel leidt tot frustratie’, schrijft de minister. ‘Zeker gezien de bestuurlijke situatie in Grave en de verslechterde bestuurlijke verhoudingen tussen de vier gemeenten en Grave. Doorgang van deze herindeling daarentegen leidt tot een sterke nieuwe gemeente waarop een eventuele latere toevoeging van de gemeente Grave weinig impact zal hebben.’

Ollongren doelt daarmee op de tot nu mislukte onderhandelingen over de inhuur van ambtenaren bij Land van Cuijk. Grave heeft een jurist ingehuurd om zaken voor elkaar te krijgen en de provincie vliegt een bemiddelaar in om de onderhandelingen vlot te trekken.

Ollongren vindt dat Grave voldoende kansen heeft gehad om aan te sluiten bij Land van Cuijk en ook tijd genoeg heeft gehad om op tijd een volksraadpleging te houden. De vier gemeenten hebben er alles aan gedaan om Grave bij deze herindeling te betrekken en hebben al langer het gevoel belemmerd te worden door Grave.

De minister laat daarbij meewegen dat Grave toch al bijna volledig gebruik zal maken van het ambtelijk apparaat van de fusiegemeente. Grave neemt verder al deel aan dezelfde samenwerkingsverbanden. Hierdoor is de impact van de eventuele latere invoeging van Grave op de organisatie en regionale verhoudingen beperkt.

‘De vier herindelingsgemeenten hebben aangegeven dat zij 2026 als eerste mogelijkheid zien, zodat in de eerste bestuursperiode de aandacht volledig kan gaan naar het opbouwen van de nieuwe gemeente. In de ogen van de regering en de provincie Noord-Brabant is dit een begrijpelijke keuze’, schrijft Ollongren.

Dat Grave er in financieel opzicht niet best voorstaat – de gemeente is onder financieel toezicht geplaatst door de provincie – noemt Ollongren ‘zorgelijk’. Verder schrijft ze: ‘Daarnaast onderkent de regering de signalen dat de bestuurlijke situatie in Grave zorgelijk is en de verhoudingen binnen de gemeenteraad en tussen raad en college verstoord zijn. Conflicten en de constante blokvorming in de raad van Grave (coalitie met acht zetels voor zelfstandigheid en een oppositie met zeven zetels voor herindeling) hebben het functioneren van het gemeentebestuur en het democratisch proces stevig op de proef gesteld en ook een inwonersraadpleging is mede hierdoor niet van de grond gekomen.’

Als de Tweede Kamer groen licht heeft gegeven aan de vorming van Land van Cuijk, moet de Eerste Kamer er zich nog over buigen. Formeel kan die nog zeggen dat Grave met spoed moet worden toegevoegd, maar dat dat gebeurt is niet erg aannemelijk.