Kieswijzer no. 35: Leo de Vreede: Brief aan de gemeenteraad. Mijn aanvullingen.
GraverMaat: Leo de Vreede stuurde een brief naar de gemeenteraad om duidelijkheid over diverse zaken te krijgen n.a.v. de gevolgen die de Coronacrisis voor de politiek in Grave hebben.
Na het lezen van Leo’s brief ben ik verder gaan zoeken over eventuele oplossingen.
Ik trof twee berichten aan die ik graag met u deel.
1. De hoogleraar Douwe Jan Elzinga schrijft: Stemmingen in gemeenteraden moeten doorgaan.
2. Op IBabs van Grave las ik dit in het laatste griffiebericht over o.a. digitaal vergaderen.
1. Column Douwe Jan Elzinga in Binnenlands Bestuur:
Stemmingen moeten doorgaan.
Hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga geeft in zijn columns een blik op het lokaal bestuur. Zijn vierde column gaat over de stemmen tijdens de coronacrisis.
Om het Corona-virus in te dammen zijn alle samenkomsten tot 1 juni 2020 verboden. Alleen activiteiten die in het kader van de vitale beroepen en functies worden ontplooid, kunnen nog doorgang vinden. Evident in dat verband is dat ook de volksvertegenwoordigingen in gemeente, provincie en nationaal tot die vitale functies behoren en waar mogelijk besluiten moeten kunnen nemen.
Onder omstandigheden is het wellicht niet wenselijk om veel fysiek te vergaderen en daarom moet naar alternatieven worden uitgekeken. Daarbij kan worden gedacht aan digitaal beraadslagen, digitaal stemmen, stemmen per brief, vergaande delegatie van bevoegdheden etc. Wat is wijsheid in dezen? De digitale beraadslaging kan uitkomst bieden en vooral ook het stemmen per brief.
Publiek recht is publieke plicht
In omstandigheden van nood is het verleidelijk om aan snelle en doelmatige besluitvorming ruim baan te geven en dan lijkt het in de rede te liggen om aan colleges, eenhoofdig gezag of voorzitters van veiligheidsregio’s etc. veel bevoegdheden toe te kennen of over te dragen. Indien veel bevoegdheden van raden en staten aan de burgemeesters en de CdK’s of aan de colleges of anderen zouden worden gegeven, zijn er veel minder stemmingen nodig in raden en staten.
Een dergelijke route is echter nauwelijks aantrekkelijk, want het schakelt de democratie uit en zet de volksvertegenwoordigingen buitenspel. In het staatsnoodrecht is weliswaar voorzien in dergelijke varianten, maar dan vanuit de vooronderstelling dat de noodsituatie zo ernstig is dat van democratisch functionerende instituties geen sprake meer kan zijn. Voor de huidige situatie zijn er minder vergaande oplossingen te bedenken.
In een briefing van BZK van vorige week werd benadrukt dat digitaal beraadslagen in de decentrale volksvertegenwoordigingen heel goed kan, maar dat digitaal stemmen allerlei problematische kanten heeft. En dat laatste is inderdaad het geval, zowel principieel als praktisch. Een aantal gemeenten bezit systemen waardoor het digitaal beraadslagen en stemmen betrekkelijk gemakkelijk is in te voeren. Vele gemeenten hebben die voorzieningen niet en voordat deze goed zijn neergezet en ingevoerd is de Coronacrisis wellicht al weer voorbij. Een nieuw format moet binnen enkele weken operationeel zijn.
In principieel opzicht vertegenwoordigt het fysiek vergaderen en stemmen een zeer belangrijke waarde. Bovendien geldt het principe: publiek recht is publieke plicht. Het stemmen is een van de belangrijkste bevoegdheden van volksvertegenwoordigers. Het weghalen van een belangrijk deel van het stemrecht door overdracht van bevoegdheden is daarmee in strijd, maar ook moet onder alle omstandigheden verzekerd zijn dat de persoon van de volksvertegenwoordiger en zijn uitgebracht stem bij elkaar in de buurt blijven en niet kunnen worden beïnvloed of gemanipuleerd door wat of wie dan ook. Het is onder meer ook om die reden dat de digitale uitoefening van het kiesrecht niet van de grond komt en wel vanwege identificatie- en manipulatieproblemen van allerlei aard en soort.
Maar nood breekt wet en als dat zo is dan moet via een Noodwet het geldende format van stemuitbrenging binnen enkele dagen worden aangepast. Op aandringen van de bestuurspraktijk beraadt minister Knops zich momenteel op varianten die zouden kunnen worden gebruikt. Daarbij is in de eerste plaats de digitale beraadslaging een belangrijke oplossing. De techniek maakt het mogelijk om dat goed en snel te organiseren en daarbij is het tevens van belang dat openbaarheid wordt betracht.
Voor gemeenten die daartoe op korte termijn in staat zijn zou de digitale stemming kunnen worden toegelaten als tijdelijke uitzondering op de regel en waarbij de risico’s maar even voor lief worden genomen. Voor persoonsbenoemingen kan het stemmen per brief worden ingevoerd, met daarbij nadere waarborgen voor geheimhouding. En nog eenvoudiger is het om voor alle stemmingen het stemmen per brief mogelijk te maken, in combinatie met digitale beraadslaging. De identificatie van de ondertekende stembrief is veel minder problematisch dan de digitale stem en de stembrief kan van de ene op de andere dag worden ingevoerd zonder noemenswaardige kosten en logistieke problemen.
Douwe Jan Elzinga is hoogleraar Constitutioneel Organisatierecht aan de RU-Groningen.
Het kabinet komt met een noodwet om gemeenteraden en Provinciale Staten te ontslaan van de verplichting om ook in de coronacrisis fysiek bijeen te komen.
Minister Raymond Knops (Binnenlandse Zaken) wil het tijdelijk mogelijk maken om digitaal te vergaderen en te stemmen.
Knops raadde raadsleden en Statenleden al eerder aan alleen bijeen te komen als dat “strikt noodzakelijk” is en de vergaderingen zo kort mogelijk te houden. Maar het Coronavirus heeft in de tussentijd alleen maar meer om zich heen gegrepen en de maatregelen om de pandemie te beteugelen zijn alleen maar strenger geworden.
‘Met het oog op de vele gewichtige maatschappelijke opgaven is het van groot belang dathet openbaar bestuur zoveel mogelijk blijft functioneren,’ vindt Knops. Hij komt zo spoedig mogelijk met een wijziging van de wet, die nu nog bepaalt dat de gemeenteraad en de Provinciale Staten alleen kunnen stemmen als ze fysiek in vergadering bijeen zijn.
Voorwaarde is wel dat de vergadering en de besluitvorming openbaar te volgen blijft.
Bijvoorbeeld doordat burgers mee kunnen kijken via een videoverbinding. (ANP)
Digitaal vergaderen.
Daarnaast wordt er in Nederland op verschillende plaatsen geëxperimenteerd met digitaal vergaderen. Zo heeft de gemeente Bodegraven-Eeuwijk op 25 maart digitaal een raadsvergadering gehouden. Klik hier om een impressie te krijgen van zo’n vergadering.
Ook Company Webcast (onze leverancier van de uitzending van de raads- en commissievergaderingen via geluid) is bezig met het testen van videoconferencing.
Het is op dit moment onduidelijk welke eisen worden gesteld aan digitaal vergaderen en digitaal stemmen. Wat dat allemaal voor ons gaat betekenen en op welke termijn we zaken kunnen regelen, is nu nog niet duidelijk. Uiteraard houden we u op de hoogte.
Brief van Leo de Vreede.
Geachte Raad,
Inleiding.
Als gevolg van de corona-maatregelen zijn spreekrecht en andere mogelijkheden om het gemeentebestuur te volgen en te beïnvloeden weggevallen. Wat is gebleven is de mogelijkheid een brief aan de gemeenteraad te richten; bij deze.
Situatieschets.
Dat als directe reactie op het uitbreken van de crisis raads- en commissievergaderingen zijn opgeschort is begrijpelijk. Dat opschorten van vergaderingen is geen maatregel op zich, maar een consequentie van de directe maatregel dat menselijk contact moet
worden vermeden. Aangezien de wereld toch door blijft draaien is het zaak om dergelijke afgeleid gevolgen van de crisis zoveel mogelijk te vermijden of te ondervangen.
Dat wordt algemeen erkend en daarom hebben we rampen- en zelfs evacuatieplannen voor voorziene rísico’s. Corona en zijn gevolgen was kennelijk niet voorzien en dus kon er niets uit de kast worden gehaald,
Tot nu toe is het aanpassen aan de situatie beperkt gebleven tot verbod van samenkomsten met een overzienbare einddatum. Dit komt neer op uitstel van evenementen waaronder openbare bestuurlijke vergaderingen. Noodgedwongen zijn die einddata al enkele malen opgeschoven. Het heeft erwaarschijnlijk ook toe geleid dat weinig is gedaan aan structurele aanpassingen van de werkwijzen. De achterliggende gedachte was natuurlijk dat alles binnenkort wel weer normaal zou zijn.gedachte was natuurlijk dat alles binnenkort wel weer normaal zou zijn.
Een paar dagen geleden verscheen de agenda van de agendacommissie die 31 maart digitaal wordt gehouden en dus niet openbaar is. Ook die agenda ademt een sfeer dat alles over enige tijd wel weer zoals gebruikelijk kan verlopen. Ik deel die mening niet en
daarom breng ik een aantal opmerkingen onder uw aandacht.
Opmerkingen naar aanleiding van de agenda voor de commissievergadering van 31 maaft 2O2O.
Algemeen.
Ik beperk me hier tot de stelling dat de corona-crisis geen incident is maar een logische reactie van de natuur op de ontwikkeling van een maatschappij waarin sterven moet worden verhinderd en wij onbekommerd over de hele wereld zwerven.
Na deze crisis komt er dus een andere maar wel soortgelijke, Hoe de wereld daar mee om zal gaan is een vraagteken. Laten wij ons beperken tot het functioneren van het gemeentebestuur van Grave.
Daarvoor moet de werkwijze van de gemeenteraad weer opnieuw worden bekeken en deze keer wel samen met het publiek. Want publiek is een wezenlijk element in het bestuur’ De huidige techniek maakt veel mogelijk. Daar nu verder op ingaan heeft geen zin zolang u mijn stelling dat dit een blijvend verschijnsel is niet onderschrijft.
Doorgaan of verzetten inwonersraadplegino 14 mei.
Over nut en noodzaak van deze raadpleging wil ik het nu niet hebben. Zolang dergelijke evenementen niet blijvend zijn vrijgegeven is uitstel met een twijfelachtige einddatum niet verstandig en onnodig. Een inwonersraadpleging, die werkelijk niet als referendum is bedoeld, is met de huidige techniek eenvoudig corona-bestendig te houden en waarschijnlijk ook goed koper.
Extra ingelaste raad van 7 april.
Kennelijk is doorgaan van deze vergadering nog twijfelachtig. Gezien de opzet is het risico beperkt. Het zou mij dan ook verbazen als dit zo niet kan doorgaan. Het is wat geforceerd om als structurele wijze van vergaderen te dienen. Dat geldt zeker voor elementen als spreekrecht, vragen en behandeling van ingekomen stukken.
Overiqe vergaderingen.
Opvallend vind ik dat wordt voorgesteld commissievergaderingen en werkbesprekingen vooralsnog uit te stellen. Waarom wordt over de motiemarkt niet definitief besloten of er wel een herhaling in 2021 komt? Voor veel onderwerpen lijkt mij een alternatieve
behandelwijze beter dan uitstellen tot Sint luttemis.
Herindeling 4 gemeenten.
In de agendacommissie komt alleen het doorgaan van de extra raadsvergadering van 19 mei aan de orde. Dat is afhankelijk van het al dan niet doorgaan van de inwonersraadpleging. Er is echter iets meer aan de hand.
Als de raadsvergaderingen in de 4 gemeenten op 26 maart waren doorgegaan zou Grave in ieder geval tot l januari 2026 een eigen gemeenteraad behouden. Dat ligt vast in een bericht vanuit de vier gemeenten. Daar kun je natuurlijk al dan niet in geloven.
De vergaderingen zijn echter uitgesteld tot 9 april. In Cuijk is ook die vergadering inmiddels afgeblazen. In de andere gemeenten zijn ze vooralsnog wel geagendeerd. De vraag is nu of dit uitstel consequenties heeft voor de fusiedatum en of hierdoor Grave
misschien als nog kan aanhaken.
Als indiener van een zienswijze heb ik die vraag voorgelegd aan de stuurgroep, maar nog geen antwoord ontvangen. De vraag is dus aan de orde of Grave gebruik wil maken van een eventuele mogelijkheid toch mee te doen.
Het zou dan zinvol kunnen zijn een inwonersraadpleging naar voren te halen in plaats van uit te stellen.
Slot
Graag verneem ik van u welke conclusies u trekt uit de huidige situatie en hoe u de inwoners en ondernemers van Grave betrekt bij het besturen van onze gemeente.
Met vriendelíjke groeten,
Leo de Vreede