WIJ, GRAVE 3: Wegwijzer KERNENDEMOCRATIE LAND VAN CUIJK.
GRAVERMAAT: Omdat Grave ook wil gaan werken aan Kernendemocratie hier de STAVAZA in Mill, Cuijk, Boxmeer en Sint Anthonis. Ook de toekomst wordt geschetst.
KERN- EN WIJKGERICHT WERKEN IN BOXMEER
Wijk- en dorpsraden
De totstandkoming van de wijk- en dorpsraden gebeurt op eigen initiatief van de bewoners, maar wordt ondersteunt door de gemeente. De wijk- en dorpsraden hebben geen politiek karakter en dienen open te staan voor alle bewoners uit de wijk of dorp. De samenwerking met wijk- en dorpsraden is vastgelegd in een convenant. Hiermee wil Boxmeer duidelijkheid creëren over de positie, de rollen en verwachtingen in de relatie tussen wijk- en
dorpsraden en de gemeente. In het verleden hebben dorps- en wijkraden gewerkt aan dorpsontwikkelplannen.
Coördinator wijk- en dorpsraden
De gemeente heeft een coördinator wijk- en dorpsraden aangesteld. De coördinator is verantwoordelijk om de samenwerking en communicatie tussen de gemeenten en wijk- en dorpsraden in goede banen te leiden en
fungeert als vast aanspreekpunt voor de wijk- en dorpsraden.
Contacten met bestuurders
Het college van Boxmeer brengt jaarlijks een werkbezoek aan alle dorpen en wijken. Daarnaast kunnen wijk- en dorpsraden bestuurders uitnodigen om bijeenkomsten bij te wonen. Boxmeer werkt op dit moment (nog) niet
met contactwethouders.
Financiële ondersteuning
De wijk- en dorpsraden die het convenant hebben ondertekend, ontvangen jaarlijks een bijdrage. De bijdrage bestaat uit een basisbedrag van €1000,- plus een bedrag van €0,60 per bewoner van de desbetreffende wijk of
dorp.
Leefbaarheidsbudget
Wijk- en dorpsraden hebben jaarlijks een budget dat zij kunnen inzetten om de leefbaarheid van hun dorp- of wijk te vergroten. Dit budget bestaat uit een vast bedrag van 1500,- plus een bedrag van 0,50 per bewoner van de desbetreffende wijk of dorp. Het is primair de verantwoordelijkheid van de wijk- of dorpsraad om te bepalen op welke wijze het budget wordt ingezet.
Usual suspects
Uit het onderzoek blijkt dat de bijdrage van dorps- en wijkraden aan de leefbaarheid binnen de gemeenten wordt gewaardeerd. Wel maakt men zich in sommige gevallen zorgen over de representativiteit en diversiteit van de dorps- en wijkraden binnen de gemeenschap.
KERN- EN WIJKGERICHT WERKEN IN CUIJK
Wijk- en dorpsraden als klankbord en voor inspraak
Binnen gemeente Cuijk wordt gewerkt met wijk- en dorpsraden. Vooralsnog hebben de wijk- en dorpsraden vooral een klankbordfunctie. De wijk- en dorpsraden krijgen daarnaast ruimte voor inspraak bij plannen die over de leefbaarheid van hun wijk of dorp gaan. In het verleden hebben diverse dorpsraden integrale
dorpsontwikkelingsplannen (idop) opgesteld. In dergelijke idop’s zijn de wensen van inwoners inzichtelijk gemaakt.
Platformoverleg Land van Cuijk
De wijk- en dorpsraden zijn verenigd in het platformoverleg Land van Cuijk. Het platformoverleg heeft geen
beslissingsbevoegdheid, die bevoegdheid blijft bij de wijk- en dorpsraden zelf. Platformoverleg Land van Cuijk heeft als doel om kennis te delen tussen de wijk- en dorpsraden en om eventueel gezamenlijk activiteiten uit te voeren voor alle dorpen.
Financiële ondersteuning
De financiële ondersteuning voor wijk- en dorpsraden bestaat uit een jaarlijkse subsidie van €3500,-. In eerste instantie is dit bedoeld om te voorzien in de onkosten van de wijk- en dorpsraden. Indien er geld overblijft, kan dit worden ingezet voor de realisatie van kleinere initiatieven (bijv. voor het plaatsen van een picknickbank). Overigens
hebben wijk- en dorpsraden de mogelijkheid om budget te creëren door taken van de gemeente over te nemen (vergelijkbaar met het right to challenge principe). en heeft de gemeente oog voor scholing (bijv. als het
gaat om financiële kennis) van dorps- en wijkraden.
Budget voor sociale vernieuwing
Elke wijk- of dorpsraad krijgt jaarlijks een bedrag dat besteed mag worden aan projecten die zij of bewoners zelf aandragen. De gekozen projecten moeten de leefbaarheidin de wijk op de een of andere manier ten goede komen. Zelfwerkzaamheid, het stimuleren van verantwoordelijkheid van burgers en het vergroten van onderling contact zijn hierbij belangrijke criteria.
Centraal aanspreekpunt
Binnen Cuijk is er ambtelijk een centraal aanspreekpunt voor wijk- en dorpsraden. De contactpersoon is verantwoordelijk voor de communicatie en heeft een scharnierfunctie tussen de wijk- en dorpsraden en de
gemeente. Het college brengt (nagenoeg) jaarlijks een werkbezoek aan iedere dorpsraad.
Burgerbegroting
Cuijk heeft in 2017 geëxperimenteerd met het opstellen van een burgerbegroting als vorm van directe democratie. De gemeenteraad heeft de uitkomsten van de burgerbegroting meegenomen bij het bespreken van de
kadernota op 10 juli 2017.
Praktijk
In de praktijk zijn er verschillen op het gebied van ambitie en enthousiasme tussen enerzijds de wijken en anderzijds de kernen. Om tot een brede verinnerlijking te komen met betrekking tot kern- en wijkgericht werken,
ligt er een grote opgave voor de ambtelijke organisatie, raad en college.
KERN- EN WIJKGERICHT WERKEN IN MILL & SINT HUBERT
Samenwerking met wijk- en dorpsraden staat centraal
Het samenwerken met wijk- en dorpsraden staat centraal binnen het beleid voor wijk- en dorpsbeheer in Mill en Sint Hubert. De wijk- en dorpsraden zijn dus een belangrijke spil om de leefbaarheid te vergroten, zodat bewoners hun leefomgeving als prettig en veilig ervaren.
Wijk- en dorpsraden
De totstandkoming van de wijk- en dorpsraden gebeurt op eigen initiatief en/of met ondersteuning van de gemeente. De wijk- en dorpsraden behartigen de gemeenschappelijke belangen van de bewoners van hun wijk of
dorp en zijn de schakel tussen de gemeente en de bewoners. In dit kader zijn zij zowel de spreekbuis
voor de collectieve belangen als een klankbord voor de gemeente. Leden van de gemeenteraad, leden van het
college van B&W en ambtenaren in dienste van de werkorganisatie CGM kunnen geen lid zijn van de wijk- of dorpsraden. De vier dorps en wijkraden denken als klankbord mee over beleid en geven feedback richting inwoners en het gemeentebestuur. De gemeente wil deze ontwikkeling doorzetten en faciliteren. Een van de initiatieven is het oprichten van een vijfde wijkraad in Mill Centrum.
Centraal aanspreekpunt
De beleidsmedewerker die belast is met het wijk- en dorpsbeheer van de gemeente, is de centrale contactpersoon
voor de wijk- en dorpsraden. Deze beleidsmedewerker is het aanspreek- en informatiepunt voor zowel de wijk- en dorpsraden als de gemeentelijke organisatie. De contactpersoon bemoeit zich niet inhoudelijk met initiatieven, maar
zorgt ervoor dat signalen van de wijk- en dorpsraden bij de juiste medewerker belanden.
Financiële ondersteuning
Erkende wijk- en dorpsraden komen in aanmerking voor een gemeentelijke subsidie om de eigen organisatiekosten te kunnen financieren. Hiervoor dienen de wijk- en dorpsraden jaarlijks een subsidieaanvraag in te dienen.
Daarnaast kunnen wijk- en dorpsraden nog een aanvraag indienen om een incidentele bijdrage te ontvangen vanuit het leefbaarheidsbudget voor het organiseren van activiteit of project.
Maatwerk = cruciaal
In de praktijk blijkt dat er grote verschillen zijn tussen de wijk- en dorpsraden. Waar de ene behoefte heeft aan meer verantwoordelijkheid,zit de ander daar juist niet op te wachten. Maatwerk vanuit de gemeente is dan ook cruciaal.
Bovendien blijkt in de praktijk dat inwoners elkaar ook vinden rondom bepaalde thema’s. Het realiseren van een zendmast in Wilbertoord is hier een mooi voorbeeld van.
KERN- EN WIJKGERICHT WERKEN IN SINT ANTHONIS
Zelfsturing centraal in beleid van St. Anthonis
St. Anthonis wil zoveel als mogelijk maatschappelijke partners en kleinere sociale verbanden – zoals verenigingen, gezinnen en individuen – ruimte geven om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor de kwaliteit van hun eigen leven en leefomgeving. Dit is een centraal onderdeel van het beleid van St. Anthonis.
Wijk- en dorpsoverleggen belangrijk bij zelfsturing
De verschillende lokale overleggen zijn op vrijwillige basis ontstaan. Inmiddels hebben zij mooie ontwikkelingen meegemaakt en zijn er diverse initiatieven gerealiseerd. De rol van de gemeente richt zich op het enthousiasmeren en faciliteren. De organisatiekracht van de lokale overleggen ligt over het algemeen hoog. De samenwerking
met dorpsraden, -verenigingen, en –coöperaties (lokale overleggen) heeft St. Anthonis vastgelegd in een raamovereenkomst. Hierin zijn de betrokkenen onder andere overeengekomen dat zij belang hebben bij een goede samenwerking.
Draagvlak van lokale overleggen
De lokale overleggen vormen een spil in het kern- en wijkgericht werken binnen St. Anthonis. Wel worstelt de gemeente met de legitimatie en het aantoonbare draagvlak van deze overleggen. De overleggen functioneren veelal op zichzelf en vernieuwen in sommige gevallen te weinig. Ook kijken lokale overleggen soms nog te weinig buiten de grenzen van de eigen kern.
Coördinator wijk- en dorpsraden
De gemeente heeft een ambtelijk dorpscontactpersoon aangesteld. De dorpscontactpersoon is verantwoordelijk voor de communicatie met en richting de lokale overleggen.
Financiële ondersteuning
Voor de periode van 2018 tot 2022 heeft de gemeente €1.250.000,- beschikbaar gesteld voor initiatieven op het gebied van leefbaarheid in de zeven dorpskernen. Inwoners kunnen zelf ideeën indienen via de website van de gemeente (www.vitalekernen.nl). De initiatieven worden ter goedkeuring voorgelegd aan een platform en het
college. De ambtelijke organisatie denkt mee met de initiatieven. De raad gaat inhoudelijk niet over de initiatieven,
maar evalueert achteraf.
Praktijk
In de praktijk functioneren de lokale overleggen vaak op zichzelf en werken zij weinig samen terwijl er meer winst
te behalen is wanneer de onderlinge samenwerking wordt gezocht. Voor de gemeentelijke organisatie (zowel
bestuurlijk, politiek als ambtelijk) geldt dat zij soms moeite heeft met loslaten.
AMBITIE IN HET LAND VAN CUIJK
Kern- en wijkgericht = maatwerk
Elke kern- of wijk is uniek en heeft haar eigen identiteit en karakter. De gemeenten binnen Land van Cuijk hechten dan ook veel waarde aan maatwerk en het beschermen van de eigenheid van kernen en wijken in de aanpak. Laat
bijvoorbeeld wijk- en dorpsraden zelf beslissen over hoe zij zichzelf organiseren. Ook zien we dat er door een verschil in organisatiekracht in de ene kern of wijk meer tot stand komt dan in de andere. De gemeenten staan open voor meer of minder participatie, naargelang de behoefte en organisatiekracht. Echter, dit moet niet leiden tot sociale ongelijkheid.
Wijk- en dorpsraden met meer draagvlak.
Alle gemeenten binnen Land van Cuijk werken met wijk- en dorpsraden. Dit centrale onderdeel van kern- en wijkgericht werken is alleen een middel en is nooit een doel op zich. Alle gemeenten gaan voor een brede legitimatie van en representatie in de dorps- en wijkraden. Toets het draagvlak voor initiatieven en voorkom dat een groep usual suspects bepalend is voor wat er gebeurt in de wijken en kernen.
Organiseer initiatieven rond thema’s
In de praktijk blijkt dat inwoners elkaar steeds vaker weten te vinden rondom thema’s. De energie bij inwoners zit namelijk bij datgene waar hun interesse ligt. Bovendien kunnen inwoners hun specifieke expertise inzetten om een initiatief te realiseren. Ondersteun als gemeente deze coalitions of the willing rondom initiatieven. In de praktijk staan deze vaak los van wijk- en dorpsraden.
Denk kritisch na over besteden van leefbaarheidsbudget
We zien dat veel budget voor initiatieven ligt bij wijk- en dorpsraden. Het voordeel hiervan is dat de zeggenschap komt te liggen bij een dorp of wijk. Het is goed hier kritisch naar te kijken en te overwegen in hoeverre budget ook toegankelijk wordt gemaakt voor alle inwoners via een algemeen fonds of iets vergelijkbaars. Kijk hierbij ook naar nieuwe vormen van financiering, zoals crowdfunding.
Werk aan cultuurverandering
Kern- en wijkgericht werken is meer dan het instellen van wijk- en dorpsoverleggen of het benoemen van een aantal ambassadeurs of aanspreekpunten. Het is een cultuurverandering met impact op de hele gemeentelijke organisatie (bijv. durven loslaten). Alle gemeenten in het Land van Cuijk willen (meer) aandacht bestedenaan een verandering van houding en gedrag. Het is hierbij essentieel dat raad,college en ambtelijke organisatie hier gelijktijdig aandacht voor hebben (moet niet teveel licht tussen zitten).
Wees helder over verwachtingen
Door middel van duidelijke verwachtingsmanagement worden teleurstellingen voorkomen. Zowel wijk- en dorpsraden als gemeenten dienen hierin open te communiceren. Maak elkaar duidelijk wie wanneer aan zet is en ga niet op elkaars stoel zitten. Kijk bijv. kritisch naar de rol van de raad bij initiatieven. Hoe strak zijn de kaders die zij geven aan de voorkant en op welk moment zijn zij aan zet bij initiatieven?
Raad, college en ambtelijk apparaat
Kerngericht werken moet uiteindelijk integraal verweven zijn binnen de gemeenten. Cruciaal hierin is dat de raad, het college en ambtenaren zich gelijktijdig ontwikkelen op dit thema.
EEN AANTAL VOORWAARDEN OM TE KOMEN TOT KERN- EN WIJKGERICHT WERKEN
Kennis delen
We zien dat binnen het Land van Cuijk iedereen op zijn eigen manier bezig is met kern- en wijkgericht werken. Voor de gemeenten in het Land van Cuijk is het interessant om van elkaar te leren, juist vanwege de verschillen. Dit geldt
naast de gemeenten juist ook voor de dorpen en wijken. Laat ook inwoners bijvoorbeeld leren van goede initiatieven in andere dorpen of wijken.
Leer van elkaar!
De grootste opgave ligt in de cultuurverandering. Het is daarom essentieel dat kern- en wijkgericht werken continu op het netvlies komt te staan van de gehele gemeentelijke organisatie. Besteed dus aandacht aan houding en gedrag van bestuur, raad en ambtelijke organisatie. Bijvoorbeeld door training en coaching. Bewaar gedurende het proces het evenwicht in tempo voor de raad, het bestuur en de ambtelijke organisatie.
Geen taboes!
Bij het ontwikkelen van kern- en wijkgericht werken bestaan er geen taboes! Geen participatie is ook een optie. Als dorpen of wijken zich niet willen organiseren in een dorps- of wijkraad, dan is dat toegestaan. Ga dus zo open
als mogelijk het proces in.
Kaders
Kaders bieden houvast, maar zijn niet de essentie. Tot op zekere hoogte zijn er kaders nodig, maar het is belangrijk dat inwoners eerst zelf aan zet zijn. Te strakkekaders aan voorkant halen de energie uit het kern- en wijkgericht werken.
Gebruik ervaringen van buiten
Overal in het land zijn gemeenten op hun eigen manier bezig met kern- en wijkgericht werken. Laat je hierdoor inspireren. Haal leerervaringen van buiten en ga bij andere gemeenten op bezoek om inspiratie op te halen.
Volg altijd op!
Te weinig opvolging van initiatieven leidt tot het verlies van energie bij inwoners. Kanttekening is dat niet alle initiatieven zich volledig kunnen ontplooien. Het is daarom belangrijk om helder te communiceren. Juist als er niets gedaan wordt met een initiatief.
Kern- en wijkgericht werken gaat verder dan een aantal ambassadeurs
Sta open voor nieuwe ontwikkelingen. Faciliteer en ondersteun bijvoorbeeld groepen bewoners die elkaar vinden rondom thema’s. Maar kijk ook naar nieuwe vormen als “right for challenge”.
EEN AANTAL STAPPEN OM TE KOMEN TOT KERN- EN WIJKGERICHT WERKEN
Koppel kern- en wijkgericht werken aan PvA herindeling.
KGW is een voorwaarde én kans om bij herindelen en opschaling nabijheid te organiseren. De gemeenten in het Land van Cuijk die verder gaan op het pad richting herindeling, willen kern- en wijkgericht werken onderdeel maken van het PvA om te herindelen. Het zal worden ingebed in de te vormen gemeente.
Maak een rondje langs de dorpen en wijken in het Land van Cuijk
Plan dorps- en wijkgesprekken met inwoners, ondernemers en andere organisaties. Dit om te inventariseren wat de behoeften zijn ten aanzien van kern- en wijkgericht werken. Gemeenten die kiezen voor een herindeling, gaan
over dit thema met de samenleving in gesprek als een breder onderdeel van het proces om te komen tot één krachtige gemeente. Suggestie is om de input uit de gesprekken breder te delen in debatten per wijk of dorp.
Breng de organisatiekracht in beeld
Dorpen en wijken verschillen van elkaar in organisatiekracht. Dit is de bereidheid en capaciteit van een groep bewoners om een initiatief te ontplooien voor het algemeen belang van de kern of wijk. Breng deze verschillen in kaart en kijk in de aanpak hoe je als gemeente met deze verschillen kan omgaan. Kijk ook hoe je dorpen en wijken met elkaar in contact kan brengen om te leren van elkaars (succesvolle) initiatieven. Deel de ervaringen in Land van Cuijk.
Maak een “agenda voor de toekomst” en organiseer dorpsdebatten
Ontwikkel een agenda per dorp of wijk als onderdeel van het PvA om te komen tot een herindeling. In het Land van Cuijk onderscheiden we meerdere kleine dorpen en wijken met elk een eigen identiteit. Wat vinden we belangrijk voor ons dorp/wijk? Hoe willen we onze gemeenschap versterken? Wat kunnen we zelf? En waarbij is ondersteuning gewenst vanuit de (nieuwe) gemeente? Ga tijdens een dorpsdebat in gesprek met inwoners over de agenda en laat hen prioriteren wat in welke volgorde opgepakt wordt.
Ontwikkel een maatwerkaanpak.
Op basis van de voorgaande stappen ontwikkelt de (nieuwe) gemeente een aanpak die aansluit bij het DNA, organisatiekracht en ondersteuningsbehoefte van elk dorp of wijk. Lever dus zoveel mogelijk maatwerk. Zorg wel dat je als gemeente een duidelijk profiel hebt voor de eigen organisatie over wat kern- en wijkgericht werken betekent. Sta open voor alle mogelijkheden. Geen participatie of het vormgeven van dorps- en wijkraden ofof coöperaties kan dus ook een passende keuze zijn.
Organiseer de zichtbaarheid van de (nieuwe) gemeente
Denk als (nieuwe) gemeente kritisch na over het contact met de dorpen en wijken. Organiseer aanspreekpunten vanuit het bestuur (bijv. dorps- en wijkwethouders) en ambtelijke organisatie (bijv. onafhankelijke verbinders). Deze aanspreekpunten zijn de “smeerolie” van het kern- en wijkgericht werken. Houding en gedrag zijn essentieel bij het fungeren als aanspreekpunt. In het herindelingsontwerp is dat ook een eigentijdse bouwsteen voor de nieuwe gemeente.
Neem de tijd voor een cultuurverandering van de hele organisatie
Kern- en wijkgericht werken is een cultuurverandering voor de gehele gemeentelijke organisatie. Zorg dat bestuur, raad en ambtelijke organisatie vanaf het begin zijn aangehaakt. Besteed ook nadrukkelijk aandacht aan de “buitenste schil” van de organisatie die het meest in contact staan met inwoners en bedrijven. Houdt rekening met de weerbarstigheid van cultuurverandering. Neem dus de tijd om te experimenteren. Fouten maken mag!