INGEZONDEN: Samengaan in één gemeente Land van Cuijk onvermijdelijk

Ik begin met een stelling: Samengaan in één gemeente Land van Cuijk is onvermijdelijk en binnen de huidige in de wet vastgelegde bestuurlijke organisatie de enige mogelijkheid om tot een effectief en democratisch bestuur te komen dat steun heeft in de samenleving. 

Die stelling zal minstens 2 vragen oproepen.

Vraag 1: is samengaan in één gemeente Land van Cuijk onvermijdelijk?
Eigenlijk beseffen we dit ondertussen allemaal wel. Het lijkt mij dan ook niet nodig hiervoor na al hetgeen al is geproduceerd nog meer bewijsmateriaal aan te dragen. Alleen zijn we nog niet even ver gevorderd in het bij deze constatering behorende rouwproces. Opgeven van de zelfstandigheid van je eigen gemeente is niet zo maar iets. Maar bekijk het nu eens nuchter.
Wat houdt die veel bejubelde huidige zelfstandigheid in deze tijd nog in? Weinig meer dan het hebben van een eigen burgemeester, college van B&W en gemeenteraad. De meeste gemeenten hebben voor de uitvoering dan nog een eigen ambtelijke organisatie. In Grave Cuijk en Mill kan men dat niet eens meer zeggen.
Het samenvoegen van gemeenten is geen nieuw verschijnsel. Naarmate de actieradius van mensen groter werd en men niet meer in een plaats werd geboren , opgroeide, werkte, trouwde en uiteindelijk werd begraven bleken de kleine gemeenten steeds minder in staat de zaken zonder andere gemeenten te regelen. Er wordt ook steeds meer deskundigheid gevraagd, die kleine organisaties zich niet kunnen veroorloven.
Zoals ook elders in de maatschappij moest schaalvergroting hiervoor de oplossing bieden. Dat is ook in het Land van Cuijk een aantal malen het geval geweest; de laatste keer in 1994. In dat proces moet nu de volgende stap worden gezet. En ik denk dat het niet de laatste stap zal zijn.
Voor een efficiënt en effectief bestuur moeten we in ieder geval zo snel mogelijk naar één gemeente Land van Cuijk.

Vraag 2: wat is een democratisch bestuur dat steun heeft in de samenleving?
Als bezwaar van samenvoegen van gemeenten wordt vaak aangevoerd dat door zo’n fusie van gemeenten de afstand van bestuur tot de burgers wordt vergroot en dat zou niet goed zijn. Wat wordt eigenlijk met die afstand bedoeld? Met de huidige techniek is de letterlijke afstand goed te overbruggen. Als wordt bedoeld dat de betrokkenheid tussen bestuurders en bestuurden steeds minder wordt dan is de constatering juist. Dat blijkt al uit de steeds lager worden opkomstcijfers bij verkiezingen. De schaalvergroting is daar slechts voor een deel oorzaak van. Overal in de maatschappij is te constateren dat de belangstelling bij de burgers voor bestuurlijk werk afneemt. Mensen zijn steeds meer klant bij, dan lid van. Ook veel verenigingen hebben daaronder te lijden, met soms fusies als gevolg.
In een democratisch bestuur gaat het om het algemeen belang van de bevolking. Dat houdt meer in dan dat de meerderheid beslist. Wezenlijk is ook dat de bevolking actief deelneemt aan het bestuur. Daarbij is in ons parlementair stelsel het houden van verkiezingen het meest opvallende instrument, maar het houden van verkiezingen is niet voldoende voor een democratie.
Daarmee zijn we bij de betekenis van betrokkenheid van de bevolking bij het bestuur. In het verleden met zijn verzuiling en kleine leefgemeenschappen bestond die betrokkenheid vooral uit vertrouwen in de eenmaal gekozen vertegenwoordigers in het bestuur. Dat kon ook omdat stemmen op een kandidaat uit de eigen zuil gebruikelijk was. Vastbesloten ging zo’n 80% of meer getrouw naar de stembus om op de bekende kandidaten uit eigen kring te stemmen.
Die tijd is voorbij en komt niet meer terug. De stevige zuilen hebben plaatsgemaakt voor een groot aantal, en steeds wisselende partijen vaak met een beperkt deel van het bestuurlijk veld als hoofdthema. Je moet als gewone burger wel heel wat inspanningen verrichten om bij verkiezingen een bewuste keuze te maken. En zoals eerder in deze brief opgemerkt neemt in het algemeen de bereidheid zich in te zetten voor de gemeenschap af.
Dit brengt de kwetsbaarheid van een democratisch bestuursysteem aan het licht. Het wordt moeilijker geschikte kandidaten te vinden voor bestuursfuncties en daardoor ontstaat ruimte voor ongewenste figuren in besturen. Niet voor niets werd bij de laatste verkiezingen aan deelnemende partijen verzocht de integriteit van kandidatenlijsten te onderzoeken.
Dit alles kan worden voorkomen door de bevolking meer te interesseren voor politiek zodat betrouwbare en deskundige bestuurders door bewuste stemmers kunnen worden gekozen.

Mooi gezegd, maar hoe doe je dat?
Er zijn al veel pogingen gedaan het bestuur dichter bij de bestuurden te brengen. Dat gebeurde door in plaats van gemeenten te laten fuseren streekgewesten en in grote gemeenten deelgemeenten in te stellen. Dat bleek niet te werken. Naar mijn mening omdat het heil werd gezocht in meer bestuursorganen die een extra belasting vormden voor de toch al toenemende werkdruk van de bestuurders, vooral die van de kleine gemeenten. Het proberen de opkomstcijfers te verhogen door drempels op weg naar het stembureau weg te nemen was niet meer dan symptoombestrijding en het vergroten van het risico voor manipulatie. Het ware probleem -gebrek aan interesse bij de bevolking- werd niet werd aangepakt.
Voor het Land van Cuijk wordt nu de oplossing gezocht bij kernendemocratie. Over de inhoud daarvan wordt op 13 juni een raadsconferentie gehouden. Vooralsnog ziet het er naar uit dat de huidige gemeenteraden weer willen uitvogelen wat goed is voor ons burgers. En dat is een misvatting.
De huidige burger -hetzelfde geldt voor ondernemingen- is niet meer dezelfde als in het verleden. Wat anderen besluiten of vinden wordt niet meer zonder meer aanvaard. Dat is niet alleen in de relatie met de overheid. Een diagnose willen we onderbouwd zien en voor een behandelingswijze vragen we een tweede opinie. Die mogelijkheden zijn er en die willen we ook van gemeentebesturen, groot of klein hebben. Dus moet de burger worden betrokken het hele proces van tot stand komen van die kernendemocratie.
Die term suggereert dat de betrokkenheid van burgers zal worden gestructureerd via de vele kernen in het Land van Cuijk. Nu zijn er inderdaad onderwerpen, vooral op het gebied van de directe leefomgeving, die zich binnen één kern afspelen. In die gevallen is het prima dat bewoners van wijken en dorpen worden betrokken bij hetgeen zich in hun omgeving afspeelt. Voorkomen moet wel worden dat iedere kern zijn eigen wiel gaat uitvinden.
De huidige kernen zijn niet vergelijkbaar met de vroegere dorpen. Ondernemers in een kern wonen niet meer in de kern van hun zaak. Allerlei voorzieningen zijn kernoverschrijdend, zeker als het om het opstellen van beleid gaat. Daarbij komt ook dat besturen zo complex is geworden dat je ook in gemeentebesturen meer en meer specialismen ziet. En ook de burgers kunnen zich niet overal mee bemoeien. Kortom het begrip kernendemocratie is te beperkt.
Themademocratie is een betere manier om de interesse en actieve betrokkenheid van de burgers en ondernemers bij het besturen van de gemeente te bevorderen.

Aanbevelingen
Bovenstaande overwegingen, die op vele punten nog moeten worden uitgediept, leiden tot de volgende aanbevelingen.

1. Accepteer dat er één gemeente Land van Cuijk komt;
2. Ga direct in overleg met (veelal voorhanden zijnde) vertegenwoordigers van maatschappelijke groeperingen in het Land van Cuijk over de inrichting van die nieuwe gemeente;
3. Maak bij die inrichting zoveel mogelijk gebruik van in het Land van Cuijk aanwezige deskundigheid en stimuleer de belangstelling voor het besturen van de gemeente;
4. Zorg ervoor dat de complete bestuursstructuur inclusief de relatie met de burgers en ondernemers in de nieuwe gemeente klaar ligt als in 2022 de gemeenteraad voor die nieuwe gemeente wordt gekozen.

Met vriendelijke groeten,
Leo de Vreede