Inzicht in betrokkenheid inwoners

Inzicht in betrokkenheidsstijl inwoners is voor bestuurders onmisbaar.

Door Evert Wolters, adviseur/expert Citisens methode

Ik ben deze weken weer veel in het land om samen met politieke partijen stellingen te maken voor onze stemhulp MijnStem. Elke keer merk ik: in mijn eentje kan ik zo’n avond niet maken. Voor het succes van een avond ben ik ook afhankelijk van de deelnemers. Dat is voor bestuurders net zo: ‘beste bestuurder’ ben je niet in je eentje, maar met de mensen die met jou werken aan de vraagstukken in jouw gemeente, regio, provincie, waterschap.

Als het gaat om de interactie met inwoners zie ik grofweg drie soorten gemeenten:

‘Transitiedromers’: ze verwachtten het allemaal van overheidsparticipatie, zetten in de ontwikkeling van hun bestuursstijl ook volledig daarop in. De participatieve samenleving is een toverwoord dat overal opgeplakt wordt en je zou haast denken dat ambtelijke deskundigheid en bestuurlijke visie volstrekt niet meer van belang zijn voor goed bestuur.

‘Algemeen belangers’: ze blijven hangen op het mantra dat het algemeen belang in het gedrang komt als zaken een keer buiten de gemeenteraad om georganiseerd worden. Mijn indruk is dat er een flinke onderschatting van inwoners achter schuil gaat: ‘inwoners kunnen alleen maar aan zichzelf denken’. En het is ook wel makkelijk: de gemeente kan het gewoon op de eigen manier blijven doen.

‘Schakelaars’: gemeenten die zich niet opsluiten in één van deze twee schema’s, maar de meervoudigheid zoeken. Snappen dat ze als gemeente meerdere rollen hebben en zowel investeren in ambtelijk-bestuurlijke kwaliteit en deskundigheid en in het uitbreiden van hun repertoire om in verschillende projecten met verschillende soort inwoners samen te kunnen werken.

Ik pleit voor de derde houding, die van de ‘schakelaars’. Inzicht in de betrokkenheidsstijl van inwoners is daarvoor onmisbaar.
Het afgelopen jaar heeft Citisens daar een groot onderzoek naar gedaan. We hebben de uitkomsten gecombineerd met data die er al was. Data over hoe inwoners betrokken willen worden hebben wij voor alle straten van Nederland. Samen vormt dat het Citisens-model.

Het Citisens-model laat zien welke groepen mensen rondom welke thema’s betrokken willen worden. En op wat voor manier. Inwoners geven immers allemaal hun eigen antwoord op de vraag: “Doe je mee?”. Ik geef twee voorbeelden:

Een gemeente wil ruimte bieden aan de uitbreiding van een supermarkt aan de rand van een villawijk. De inwoners, bovengemiddeld qua welvaart en qua leeftijd, hebben er geen trek in en organiseren zich goed. Ze weten bovendien hoe ze invloed kunnen organiseren. Ze laten een bevriende marktonderzoeker een representatief onderzoek uitvoeren naar het draagvlak in de wijk en presenteren dat in de gemeenteraad. Zo worden die inwoners ‘concurrent’ van het ambtelijk en bestuurlijk advies dat ook aan de raad wordt gegeven. Gedrag dat helemaal past bij groep Zwart uit ons Citisens-model (‘Wij kennen de wegen’).

Een ondernemer in een klein stadje heeft een goed idee: we gaan de oude stadswal in ere herstellen. Spreekt er met de wethouder over die het ook een mooi idee vindt. De ondernemer hoort: de gemeente is al akkoord. Hij gaat aan de slag en verzamelt € 1,6 miljoen aan bouwmaterialen, inzet van machines, rekenaars en vrijwilligerswerk. Als hij nog een bankgarantie van € 50.000,- van de gemeente nodig heeft, dreigt een flinke botsing tussen gemeente en inwoners omdat de inwoners niet begrijpen waar de gemeente zo moeilijk over doet. Dynamiek die helemaal past bij groep Rood uit ons Citisen-model (‘Wij doen het zelf’).

Doe je mee | betrokkenheidsstijl inwoners | citisens

Naast deze twee groepen zijn er nog zes. Mijn oproep: zorg dat je kennis hebt van de betrokkenheidsstijlen van jouw inwoners en waar je ze kan vinden. Schakel in je rol als bestuurder in de interactie met verschillende groepen. Het Citisens-model geeft inzicht in wat gemeenten kunnen doen om mensen in beweging te krijgen. Met welke boodschap, via welke kanalen en met welke tone of voice. Dat biedt kansen. Op een hogere betrokkenheid. En op meer en meer diverse input bij participatietrajecten.

Houd hiermee rekening want jouw gemeente, provincie en waterschap is heel geschakeerd. En zo geschakeerd zijn de mensen met wie jij de beste bestuurder kan worden – was het niet dit jaar, dan misschien het volgende. Veel succes!