Wethouder op kandidatenlijst.

Op het eerste gezicht is het inderdaad merkwaardig, dat iemand die geen lid van de raad wil worden als eerste op een kandidatenlijst wordt geplaatst, zoals in Sint Anthonis het geval is. Naar mijn mening is wat het CDA in die gemeente doet in de huidige situatie heel logisch.

Dat je voor een raadslidmaatschap kwaliteiten moet hebben, zal niemand willen bestrijden. Een partij moet dus zorgen voor ‘bekwame’ mensen op de kandidatenlijst. Voor 2002 moesten wethouders lid van de gemeenteraad zijn. Naast capaciteiten als volksvertegenwoordiger, moesten een paar kandidaten dus ook bestuurlijke kwaliteiten hebben. Als derde en in de periode voor de verkiezingen belangrijkste eigenschap moeten kandidaten ook stemmentrekkers zijn, en dan zeker de nummer één op de lijst. Dat is alles bij elkaar nog al wat, en zeker voor de lijsttrekker, omdat die meestal ook de eerste kandidaat-wethouder was. Ook toen stonden er al mensen op de lijst met als enige taak stemmen te trekken en dus beslist niet in de raad wilden. Wethouders moesten wel lid van de raad zijn en dat heeft waarschijnlijk veel potentiële wethouders weerhouden zich kandidaat voor het raadslidmaatschap te stellen. Dus zijn we veel waardevolle wethouders misgelopen. Dat is mede een reden geweest om de combinatie raadslidmaatschap en wethouderschap te laten vallen.

Inmiddels is de maatschappij aanzienlijk veranderd. Van een raadslid wordt veel meer verwacht dan in het verleden. De combinatie ‘vakbekwame kandidaat’ en ‘stemmentrekkend kandidaat’ is zeldzamer geworden. Aan de andere kant is de kiezer juist gevoeliger geworden voor stemmentrekkende eigenschappen van kandidaten. Het verschijnsel ‘lijstduwer’ is daar al een uitvloeisel van.

Hoe dan ook, een partij die aan de gemeenteraadsverkiezingen wil meedoen, moet over raadsleden, wethouders en stemmentrekkers beschikken. En dat is tegenwoordig niet zo eenvoudig. De bereidheid tijd vrij te maken voor bestuurlijke functies is flink afgenomen. Nu hebben zittende wethouders vaak een voorsprong als stemmentrekker en dus ligt het voor de hand ze als kandidaat-raadslid op een veilige plaats van de lijst te zetten. Wat het CDA in Sint Anthonis doet, is niet meer dan zoveel mogelijk profijt trekken van de stemmentrekkende kwaliteiten van een persoon, die ook kandidaat wethouder is. Die twee rollen bijten elkaar niet. En in de praktijk is het niet anders dan lijsttrekkers die in de eerste vergadering hun raadslidmaatschap inruilen voor het wethouderschap.

Het valt te prijzen dat het CDA dit alles in alle openheid zo speelt. Naast logisch blijft het merkwaardig, maar dat ligt aan onze democratische organisatie. Democratische vertegenwoordiging en daarbij behorend kiesstelsel passen niet meer bij de huidige samenleving. Eigenlijk heeft de gang van zaken rond Emile Roemer, die een uitstekend fractievoorzitter was, maar geen stemmen trok, veel overeenkomst met deze geschiedenis.

Leo de Vreede, wethouder, Grave; ingezonden brief in de Gelderlander. Leo maakt op de foto gebruik van het spreekrecht.