“Stap 1 Plan van Aanpak over de toekomst Land van Cuijk”

Regelmatig brengen de Cloveniers hun kanon in  stelling. Hier voor het Stadhuis toen op Koninginnedag er een aubade gebracht werd aan o.a. mevr. Haasjes. Gaan de Graafse kanonnen nog bulderen om de Graafse zelfstandigheid te behouden?

Voorstel “Stap 1 Plan van Aanpak over de toekomst Land van Cuijk”

Inleiding

Voorstel stap 1 Plan van Aanpak “Toekomst Land van Cuijk”
Te besluiten door de vijf colleges in het Land van Cuijk op 21 november 2017
Via het Regieteam aan te bieden aan de vijf gemeenteraden voor 31 december 2017 13 november 2017

De vijf gemeenteraden in het Land van Cuijk, lees: de vijf autonome gemeenteraden in het Land van Cuijk, hebben op 20 september 2017 gedebatteerd en een besluit genomen op basis van het door het Regieteam ingebrachte voorstel (bijlage 1: raadsvoorstel) over de bestuurlijke toekomst van het Land van Cuijk naar aanleiding van het onderzoek door Berenschot en het advies van procesbegeleider Peter van der Velden (Ongekende bestemming, Verkenning best passende duurzame vorm van verregaande samenwerking, 21 juli 2017).

Wat werd besloten?

In de vijf gemeenteraden van het Land van Cuijk lag het voorstel voor om te komen tot één gemeente Land van Cuijk per 1 januari 2023. De uitkomst van deze debatten was als volgt:

Drie van de vijf colleges van burgemeester en wethouders (Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis) hebben de volgende opdracht van hun gemeenteraad meegekregen:

• Vertaal het voorgelegde scenario “Nu doorpakken” (de vorming van één nieuwe gemeente Land van Cuijk per 1 januari 2023) in een plan van aanpak;

• Leg dit plan van aanpak vóór 1 januari 2018 – via het Regieteam – voor aan de gemeenteraad, en

• Vul het plan van aanpak in langs twee sporen: Kernendemocratie en Herindelingsproces, waarbij ervanaf 2018 middelen en menskracht zijn vrijgemaakt voor de uitwerking van de Kernendemocratie.In Sint Anthonis is het besluit analoog aan een van de aandachtspunten uit het de onderzoek van een financieel amendement voorzien. In Grave heeft de gemeenteraad het college via een motie gevraagd om met een voorstel te komen voor een opiniepeiling onder de inwoners van die gemeente. De uitkomst hiervan zou voor de gemeenteraad richtinggevend zijn.

De gemeenteraad van Mill en Sint Hubert heeft het voorgestelde ontwerpbesluit afgewezen.Hoe uitvoering te geven aan deze raadsbesluiten?

Over de vraag hoe je uitvoering geeft aan deze raadsbesluiten is door de diverse partijen op diverse momenten gesproken – regieteam, burgemeesters, overleg met Gedeputeerde en colleges. In bijlage 2 is een overzicht opgenomen van deze overlegmomenten.

Centraal staat de vraag of er, gezien de verschillende besluiten, er nu wel of geen opdracht ligt. Je kunt dat op twee manieren zien. Ja, want drie raden hebben duidelijk de opdracht gegeven om tot herindeling tot één gemeente in het Land van Cuijk te komen. Of nee, want herindelen met vijf is niet meer mogelijk en dat was wel wat in het raadsvoorstel stond. Of, is er een derde weg, waarbij gezocht wordt naar een mogelijkheid die zoveel recht doet aan de afzonderlijke besluiten?

Het regieteam met de vertegenwoordigers van de vijf gemeenteraden kwam een week later, op 27 september 2017, bijeen om enerzijds het proces van de Verkenning af te ronden en anderzijds te bezien wat deze verdeelde uitslag betekent voor de te nemen vervolgstappen.

Het regieteam (dat de regie voert over de samenwerking in het Land van Cuijk) beseft dat er sprake is van een bijzonder complexe situatie nu niet alle vijf de gemeenten eenzelfde keuze hebben gemaakt. In vier van de vijf gemeenten heeft de raad een opdracht meegegeven aan het college. Drie colleges is door de raden gevraagd een plan van aanpak voor te bereiden voor de invulling van de kernendemocratie en een herindeling per 1 januari 2023.

Het Regieteam wacht de uitwerking daarvan met belangstelling af. Daarbij heeft het Regieteam aangegeven het belangrijk te vinden dat de vijf gemeenten samen blijven werken in het Land van Cuijk. Bij de uitwerking van de plannen moet de verbinding worden gezocht. Het Regieteam zal de komende periode daarnaast haar rol in het verdere samenwerkingsproces aanscherpen en dit aan de vijf gemeenteraden voorleggen.

Het regieteam geeft aan na te willen denken over rollen, taken en verantwoordelijkheden voor de naaste toekomst en in relatie tot dit proces.

Coördinatieoverleg

De vijf burgemeesters hebben – als portefeuillehouders van dit onderwerp en regulier bijeenkomend als Coördinatieoverleg Land van Cuijk – op 27 september met elkaar de ontstane situatie besproken. Een week later, op 4 oktober, hebben de drie burgemeesters afstemming gezocht en op dinsdag 9 oktober heeft opnieuw een Coördinatieoverleg plaatsgevonden. Centraal stond de vraag of we een mogelijkheid zien om gezamenlijk te komen tot vervolgstappen in het proces.

De vijf burgemeesters en de vijf voltallige colleges hechten eraan om uitdrukkelijk te vermelden dat, onafhankelijk van welk besluit er genomen is, er geen enkel waardeoordeel is over welk besluit dan ook. Immers zolang er vijf autonome gemeenteraden zijn, is elk raadsbesluit een besluit dat gerespecteerd dient te worden en is er geen goed of fout!

Vier colleges hebben een opdracht en dienen daar op enigerlei wijze uitvoering aan te geven. Geprobeerd zal worden dat zoveel mogelijk in goede samenhang te doen. Dat betekent dat het van belang is hierin uitermate zorgvuldig en respectvol, maar niettemin doortastend, te opereren. Voor alle vijf de gemeenten geldt immers dat zij het Land van Cuijk zien als een belangrijke entiteit, die op heel veel gebieden al goed samenwerkt en dat dit behouden en verder uitgebouwd dient te worden.

Als gevolg van de gemeenteraadsverkiezingen – inclusief de opiniepeiling in Grave – kan op redelijk korte termijn het speelveld veranderen. Ook zou het nieuwe regeerakkoord dat aandacht besteedt aan het thema opschaling en herindeling een nieuwe dynamiek, wellicht ook vanuit de Provincie, kunnen veroorzaken.

Gedeputeerde Staten

In het overleg dat de vijf burgemeesters op 2 november jl. met gedeputeerde Annemarie Spierings hebben gehad, gaf zij aan dat voor de Provincie de vorming van één gemeente Land van Cuijk de stip op de horizon is en blijft. Zij geeft aan dat Gedeputeerde Staten er aan hecht dat dit via een proces van de gemeenten zelf gebeurt. Gedeputeerde Staten kwalificeren andere herindelingsopties (de vorming van bijvoorbeeld 2 gemeenten in het Land van Cuijk) als tussenoplossingen die onvoldoende duurzaam zijn.

Gedeputeerde Spierings gaf aan op basis van het gesprek en op voorwaarde dat er beweging blijft in het proces, voldoende vertrouwen te hebben in de bewegingen die nu gaande zijn en geeft de vijf gemeenten de ruimte om op eigen kracht de vervolgstappen te bepalen. In het voorjaar van 2018 zal opnieuw de balans worden opgemaakt.

Wachten of nu stappen zetten?

Met de gemeenteraadsverkiezingen in aantocht (21 maart 2018) en in de wetenschap dat op datzelfde moment in Grave een opiniepeiling plaats zal vinden, zou het een optie kunnen zijn om vervolgstappen tot na dit moment op te schorten.

Dat betekent ten minste een half jaar vertraging en in de praktijk vermoedelijk nog veel meer, omdat de nieuwe raden zich eerst goed moeten inlezen en voorbereiden.

Het is ook mogelijk om de tijd te benutten om stappen te zetten in het vervolgproces. Dat zou meer recht doen aan de opdrachten zoals drie colleges die gekregen hebben. Dat zou bovendien beter aansluiten bij een belangrijke en breed gedragen conclusie in het rapport van Berenschot (en in lijn met de bestuurskrachtmeting van Grave): “niets doen is geen optie”.

Er zijn drie stappen die wij u voorstellen te zetten.

Stap 1 is een voortzetting van de projectstructuur ter uitvoering van de 12 strategische projecten.

Stap 2 is de verdieping van de kernendemocratie een stap zijn die voor alle vijf de gemeenten nuttig en nodig is, ongeacht de wens om wel of niet te herindelen. Het gaat hier immers over de vraag hoe we tot een zo optimaal mogelijke bediening van de participatiedemocratie kunnen komen waarin we de kernen zo veel als mogelijk in hun kracht zetten. Ware het niet dat de nieuwe term “kernendemocratie” altijd in verband gebracht wordt met de herindelingsproces en alleen al daarom moeilijk kan liggen. Onze Commissaris der Koning heeft recent een publicatie uitgebracht met als onderwerp de “meervoudige democratie” en het besturen in netwerken. Hoe de verschillende kernen en maatschappelijke organisaties hierin opereren zou een hele interessante start kunnen zijn en dienen als nulmeting.

Omdat leefbaarheid een onderdeel is van een van de 12 projecten waarbinnen wij nu samenwerken, willen wij u voorstellen om hiervoor geld en middelen beschikbaar te stellen en hier per 1 januari een start te maken, met oplevering van een gedetailleerder Plan van Aanpak begin mei 2018. Dit project wordt ondergebracht bij de stuurgroep Land van Cuijk die nu functioneert onder het voorzitterschap van burgemeester Walraven.

Een derde vervolgstap zou ook kunnen zijn om ook een Plan van Aanpak op te stellen over een herindeling van de gemeenten, Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis, waarbij een belangrijke voorwaarde is dat het Plan van Aanpak duurzaam is.

Daarmee wordt bedoeld dat de deur openstaat en blijft staan voor toetreding van Grave en Mill en Sint Hubert en dit kan leiden tot een gemeente Land van Cuijk of een nieuw te vormen gemeente Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis die dan samen met Grave, Mill en Sint Hubert een ambtelijke organisatie gaat vormen (zoals dat bij CGM nu al het geval is).

Deze variant doet voor zover mogelijk recht aan de uitspraak van de drie raden en houdt het perspectief op de samenwerking met de vijf gemeenten. De gemeenten Grave en Mill en Sint Hubert houden dan hun bestuurlijke zelfstandigheid en een ambtelijke organisatie van in totaal drie gemeenten.

Deze derde stap is uiteraard niet voor alle vijf de gemeenten even vanzelfsprekend. In deze stap – het opstellen van de herindelingsontwerp voor de gemeenten Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis – komen de verschillende raadsbesluiten immers het meest tegenover elkaar te staan.

Hierover is veel en steeds in goede harmonie en constructie gesproken; ook in aanwezigheid van de gedeputeerde. Het is niet in ons gezamenlijk belang om de raden van Mill en Sint Hubert en Grave te verzoeken om terug te komen op de eerdere besluitvorming.

Daar staat tegenover dat het voor Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis niet wenselijk is om een bestuurlijke herindeling met vijf gemeenten als onhaalbaar te kwalificeren en daardoor gedwongen worden niets te doen. Zij dienen de ruimte te krijgen om aan een herindeling met drie gemeenten te werken.

De opdracht

Gelet op de verschillende raadsbesluiten en de nadien gevoerde gesprekken, zien de colleges van het Land van Cuijk drie opdrachten:

Wij werken op dit moment samen aan 12 strategische projecten binnen het Land van Cuijk. Deze projecten zijn, vanwege latere besluitvorming, pas gestart in het najaar van 2016. Dit was aanzienlijk later dan gepland. Om die reden zijn niet alle projecten eind 2017 afgerond en is het de intentie om de werkzaamheden van de Stuurgroep Samenwerken Land van Cuijk in 2018 te continueren. Hiervoor wordt momenteel een separaat voorstel (inclusief evaluatie) ten behoeve van de 5 colleges uitgewerkt. Dit collegevoorstel wordt op korte termijn aangeboden.

We starten bij het thema Leefbaarheid met een verdiepende verkenning van de mate en mogelijkheden van participatie, zelfsturing en netwerkdemocratie met behoud van identiteit die als nulmeting dient voor het al dan niet verder uitwerken van de kernendemocratie. Dit is om meerdere redenen van belang.

Op de eerste plaats om meer ‘beeld en geluid’ te krijgen bij wat onder ‘kernendemocratie’ moet worden verstaan.

Op de tweede plaats om beter inzicht te hebben in wat er nu al gebeurt in onze vijf gemeenten. Dat is ook van belang als straks nieuwe raden een oordeel dienen te vormen over de vraag om wel of niet te besluiten tot herindeling.

Op de derde plaats omdat het ook los van de herindelingsdiscussie een heel belangrijk onderwerp is voor de toekomst bestendigheid van onze lokale democratie. Het gaat hier immers over de vraag hoe we tot een zo optimaal mogelijke bediening van de participatiedemocratie kunnen komen waarin we de kernen zo veel als mogelijk in hun kracht zetten. Een dergelijke verdieping van de kernendemocratie is daarom ook nuttig als niet tot herindeling wordt overgegaan, of voor gemeenten de uiteindelijk besluiten niet aan de herindeling deel te nemen.

Kernendemocratie is een nieuw begrip en daarom wellicht beladen, maar zeker geen nieuw onderwerp. In de 34 kernen die het Land van Cuijk rijk is, wordt hieraan op diverse manieren inhoud aangegeven. Denk daarbij aan de wijk- en dorpsraden, zorgcorporaties, zelfbeheer van multifunctionele accommodaties.

De Verdiepende Verkenning dient ons zicht te geven op de daadwerkelijke verdieping die kan worden aangebracht. Wij komen daarvoor, na instemming, met een financiële onderbouwing.

De verkenning dient in elk geval de volgende onderwerpen te omvatten:

• Een inventarisatie van de netwerkdemocratie op dit moment in het Land van Cuijk met daarin een goede beschrijving van de overeenkomsten en de verschillen.
• Een deskstudie naar goede en vooruitstrevende voorbeelden in het land.
• Expertmeetings met betrokkenen .
• Een dialoog per kern over de wensen en verwachtingen per dorp of wijk en de wenselijke mate vanzelfbestuur

De colleges van Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis stellen een herindelingsontwerp op om te komen tot één gemeente Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis.

Zij doen dat in nauwe samenwerking met de colleges van Grave en Mill en Sint Hubert.

Nadrukkelijke voorwaarde voor dit proces is namelijk dat de gemeenten Grave en Mill en Sint Hubert te allen tijde kunnen deelnemen.

We hebben hierbij een open proces voor ogen waarin voortdurend afstemming plaatsvindt tussen de vijf gemeenten. De colleges vinden – gelet op het perspectief op één gemeente Land van Cuijk – een ontvlechting van de ambtelijke organisatie CGM onwenselijk. Dat betekent dat als de gemeenten Grave en Mill en Sint Hubert niet deel willen nemen aan de herindeling, hen de mogelijkheid wordt geboden om toch te werken met één ambtelijke organisatie voor het gehele Land van Cuijk op een vergelijkbare wijze als nu het geval is binnen de CGM-werkorganisatie.

De consequentie van het opstellen van een herindelingsontwerp is dat op enig moment ook het formele traject van de wet Arhi (algemene regels herindeling) start met alle daar bijbehorende inspraak en waarborgen.

Voorstel

Een Plan van Aanpak dat recht doet aan de besluiten die genomen zijn, is bijna ondoenlijk. Toch hebben de vijf colleges geprobeerd in gezamenlijkheid een eerste stap naar een plan van aanpak op te stellen. Wij realiseren ons dat elke raad kan aangeven dat het onderstaande plan van aanpak niet helemaal tegemoet komt aan de besluiten die genomen zijn, maar in het kader van verbinding en vanwege ons gezamenlijk belang vragen wij u om in te stemmen met onderstaand voorstel.

1. Alle overleggen vinden altijd in aanwezigheid van vertegenwoordigers van de vijf gemeenten plaats. Daarmee houden we het overleg transparant en is voor alle partijen altijd inzichtelijk welke stappen, besluiten en belangrijker waarom genomen worden.
2. In 2018 doorgaan met de afronding van de 12 strategische projecten binnen het Land van Cuijk
3. Geld en middelen vrij maken voor het nieuwe project onder leefbaarheid voor de netwerkdemocratie(kernendemocratie).
4. De nieuw gekozen raden besluiten over het Plan van Aanpak over de bestuurlijke aanpak in het Land van Cuijk. Voorstel is om dit op donderdag 24 mei 2018 te laten plaatsvinden. De colleges bereiden met elkaar dit besluit zo goed mogelijk voor, door middel van a.Een Plan van Aanpak om de netwerkdemocratie (kernendemocratie) over zelfsturing en participatie vorm te geven; b.Een Plan van Aanpak voor een herindeling Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis met een mogelijkheid voor Grave en Mill en Sint Hubert om aan te sluiten.