Investeren in transformeren. Ook in Grave?
LinkeGemeenten verwachten forse tekorten in het sociaal domein was van de week te lezen op Sociaalweb. In samenwerking met het Netwerk Directeuren Sociaal Domein heeft de VNG het bureau Anderson Elffers Felix gevraagd een quickscan uit te voeren naar meerjarige significante tekorten in het sociaal domein en voornoemde zinsnede was ook de uitkomst van het onderzoek.
Toen in 2016 bleek dat gemeenten, waaronder mijn eigen gemeente, veel geld hadden over gehouden van de transities werd mij al snel duidelijk dat dit meestal het gevolg was van korte termijn politiek. (te) Lage tarieven afdwingen bij zorginkoop, versoberen van de zorg en de zorgvrager zijn eigen problemen maar laten oplossen zijn maatregelen die op korte termijn werken, maar op de lange termijn zelfs tot negatieve (financiële) effecten zullen leiden. Dergelijk beleid leidt tot bezwaarschriftenprocedures en rechtszaken. In mijn gemeente heeft dat er zelfs toe geleid dat zij nu een ombudsman gaat aanstellen om de “misstanden” in de zorg aan te pakken. Maar wie is daar nu de veroorzaker van?
De opbouw van gemeentelijke sociale wijkteams, die de dichtgetimmerde verordeningen moeten naleven, leidt tot hoge overheadkosten. Het biedt medewerkers geen kans om maatwerkadviezen te geven en leidt tot zware frustraties. Dat is vervolgens weer geen basis om innovatieve ideeën tot ontwikkeling te brengen. Die innovatieve ideeën zouden eigenlijk uit het sociaal domein moeten komen maar woningbouwcorporaties zijn aan banden gelegd, de zorg heeft haar handen vol aan het hoofd boven water houden en sport, cultuur en welzijnswerk zijn ten prooi gevallen aan de bezuinigingen van de afgelopen jaren. En het idee dat burgerinitiatieven dat wel even zouden oplossen was natuurlijk een utopie. Natuurlijk zijn er ook oorzaken, die buiten de grip van de gemeente liggen, zoals de toenemende vergrijzing maar voornoemd gemeentelijk beleid heeft zeker tot een negatieve spiraalvorming geleid.
Vanaf het begin van de decentralisaties ben ik overtuigd geraakt dat alleen een fundamentele herstructurering van het sociaal domein de oplossing zou kunnen zijn om de zorg ook voor de toekomst kwalitatief op goed niveau en (financieel) beheersbaar te houden. Dit betekent voor veel gemeenten een totale omwenteling van beleid. Zo zie je dat de gemeente Weert het heeft aangedurfd om maatwerk te gaan bieden en alle verordeningen daarop aan te passen. Maar maatwerk kan pas goed geboden worden als er ook voldoende innovatieve alternatieven in wonen, zorg en welzijn (het sociale domein) voor handen zijn. Ga als gemeente alleen niet zelf dat maatwerk bedenken en uitvoeren, maar laat het over aan het veld. Gemeenten moeten het sociale domein daartoe de gelegenheid bieden en hen ook faciliteren. Begin het veld erbij te betrekken en laat zien dat je bereid bent tot daadwerkelijke ontschotting, investeren in echte burgerparticipatie en burgerinitiatief en laat dat het veld professioneel ondersteunen.
Ik ben dan ook heel gelukkig met de aanbeveling van het onderzoeksrapport waarin staat (ik citeer): “Als ervoor gekozen wordt om gemeenten ook (tijdelijke) financiële verlichting te bieden, bevelen we op grond van het onderzoek aan dat deze ondersteuning wordt ingericht op een manier die de transformatie versterkt en bijdraagt aan een lerend proces binnen en tussen gemeenten”. (einde citaat)
Het geld dus niet besteden aan het dichttimmeren van een systeem, dat de neerwaartse spiraal bevorderd zoals mijn gemeente doet, maar benutten om een opwaartse spiraal tot stand te brengen in de transformatie van het sociale domein. Daarin staan voor mij de 5 gouden regels centraal namelijk: Preventie echt toepassen, welzijn(swerk) bevorderen, samenwerking en ketenvorming bevorderen en daadwerkelijke ondersteuning gaan bieden aan innovatie en burgerinitiatieven. Ik wil graag meedenken met gemeenten, die dat echt willen.